Het geheim van de vreugdevolle herinnering
'Hoe ouder je wordt, hoe groter die tuin van herinnering groeit'
Wat hebben herinneringen met vreugde te maken? Theoloog Margriet van der Kooi schrijft een brief aan een vriendin waarin ze vertelt wat deze twee dingen voor haar betekenen.
Lieve vriendin,
Je vroeg me wat er nodig is voor een goede zomer en een ontspannen vakantie. In het eerste verhaal van deze serie had Niels de Jong het over ‘verwachtingsmanagement’. Een mooi woord, en blijkbaar nodig, schreef je. Het was fijn om in je brief te lezen dat je zin hebt in een blijde zomer en dat je je verheugt in de versoepelingen van de coronamaatregelen. Blijde mogelijkheden!
Zelf vind ik ook vreugde in de zomer. Ik houd van de wolken, de lucht, de wind, het strand en de duinen. Van grond en van bodem. En van de zee. Het meest houd ik van de zee bij Terschelling. Wij gaan al voor de zoveelendertigste keer naar Terschelling; mijn man Kees en ik kunnen niets fijners bedenken. “Ga jij naar Terschelling? Echt? Voor de hoeveelste keer, zei je?” riep iemand uit. Ik hoorde iets minzaams in zijn stem. Hij was ook niet benieuwd naar mijn antwoord, want hij vertelde al over zijn eigen vakantieresort: “Lekker de hele dag aan het strand, en all-inclusive.”
'O schoonheid, zo oud en zo nieuw'
Ach, ik ben ook graag in en rond ons eigen huis in Driebergen. Maar wat een vreugde is het om op verschillende plekken thuis te zijn. O schoonheid, zo oud en zo nieuw, denk ik elk jaar weer als ik vanaf de boot zie hoe Terschelling zich uitstrekt in de zee.
Ik weet wel dat deze uitroep van Augustinus eigenlijk gaat over God, maar de schoonheid van dit eiland herinnert me nu eenmaal altijd hieraan. Leerde ik niet van Paulus dat God van alle schoonheid de bron is? De bron van alles wat schoon is, en lieflijk, rechtvaardig en goed. Zo vaar ik Terschelling tegemoet, waar ik elk fietspad befietst heb. De Brandaris en de Boschplaat kan ik uittekenen. Ik verheug me op wandelingen, de hele Noordsvaarder om. Wolken, lucht, wind, strand, duinen, zee: mijn favoriete tocht.
Hoe ouder men wordt, hoe groter die tuin van herinnering groeit
Een lispeltuut
Het allerliefste loop ik daar, samen met mijn vent, op blote voeten op hard zand. Kilometers schoonheid, zo oud en zo nieuw. Over het duin heen, eerst dat brede uitnodigende strand. Dan, met eb, de warme poeltjes. De getijden die het eilandritme bepalen. Als we geluk hebben – en we hebben vaak geluk – zwemmen er zeehonden met ons op. Wij lopen, zij zwemmen; een keer waren het er wel zes. Nieuwsgierige beesten zijn het. Eenmaal op het wad raap ik schelpen om mee te nemen naar huis. In de winter houd ik ze tegen mijn oor, om de zee te horen. Eens vond ik een lispeltuut, die ruist de zee mijn oren in. Vreugde opgeslagen in een schelp.
Een groot geheimenis
Ooit bezochten we met onze kinderen na zo’n zomer op Terschelling een ander strand, bij Noordwijk. Toen we over het duin kwamen, riep onze 6-jarige dochter ontzet: “Mama, kijk, het strand is gesmolten!” Dat is ook vreugde: dat er herinneringen zijn en dat die zomaar oppoppen.
Het was ook weer Augustinus die mijn aandacht vestigde op hoe bijzonder herinneren is. Ik had nooit eerder nagedacht over herinneren, dat doen we gewoon. Maar hoe ouder ik word, des te minder vind ik ‘gewoon’. En dan wandelt er ineens iemand uit een ver verleden je leven binnen met een beeld en een tekst die je niet meer vergeet, en waar je verrukt over bent. Augustinus, de grote kerkvader die intelligente en gelovige teksten schreef, zegt ergens: ‘Er schuilt in mensen een groot geheimenis waarmee de Schepper hen heeft toegerust, in onderscheid met de dieren. Zij kunnen herinneren. Zij kunnen hun ogen sluiten en hun tuin van herinneringen in lopen, en daar rondlopen en zich gebeurtenissen, ervaringen, woorden te binnen brengen en daarbij verwijlen en zich verheugen over wat daarin goed en schoon en waar was.’ Hoe ouder men wordt, hoe groter die tuin groeit. En je kunt er altijd in, het is je eigen tuin. Onze zintuigen helpen daarbij: geuren, kleuren, geluiden en smaken brengen herinneringen terug die soms lang verborgen bleven.
De schoonheid van dit eiland herinnert me altijd aan Augustinus
Traumahelicopters als werk van de Geest
Dat gebeurt me vaak: iemand helpt me iets op te merken, en steekt iets bij me aan dat vreugde heet. Er gebeurt veel goeds in zo’n zomer op Terschelling. Er was een jaar waarin we nog maar nauwelijks aangekomen waren of er kwam een ambulance met sirenes het strand op rijden. Kort daarna landde een helikopter uit Leeuwarden: er werd een zwemmer opgehaald. Er lag meteen iets beklemmends over de mensen. Maar ook iets van opluchting: er is iets aan de hand, er moet hulp ingevlogen worden, en dat gebéúrt dan ook.
Spreekt dat vanzelf? Als kind woonde ik in de Indiase stad Calcutta. Een van mijn eerste herinneringen daar is hoe mijn ouders en ik in een winkelstraat liepen en voor ons een man in elkaar zakte. Het was zelfs voor mij als 8-jarige duidelijk dat er iets ernstigs aan de hand was. Mijn vader, vers ingevlogen uit Europa, haastte zich om hulp te roepen: “Ambulance, politie, help!” Een Indiër sprak hem aan: “Sir, mijnheer, u moet begrijpen dat alle hulp die u inroept voor uw rekening komt.” Niet voorbijlopen als je iemand ziet die je hulp nodig kan hebben – het is niet zo gewoon als we denken.
Tijdens zijn colleges aan de Vrije Universiteit wees mijn man Kees geregeld naar de helikopters die landden op het platform van het VU-ziekenhuis: “Kijk, dat is het werk van de Geest. Die leerde ons naaste te worden van gekwetsten. Barmhartig zijn zoals de Vader barmhartig is geweest voor jou.”
Op het strand hield de politie nieuwsgierigen niet alleen op afstand, maar ook aan de praat. “Wat maakt dit werk voor u de moeite waard?” vroeg ik nieuwsgierig aan een agent. Het antwoord kwam zonder aarzelen: “Dat ik iets kan betekenen voor mensen.” Het beroemde verhaal van de barmhartige Samaritaan kende hij niet, maar ik kon het hem toen vertellen.
Er is nog een flard herinnering. Onze dochter – die van het gesmolten strand – is inmiddels zelf moeder. Na het avondeten drinken Kees en ik een kop koffie bij haar in de tuin. Vanuit het open slaapkamerraam horen we hoe ze haar kleine dochter naar bed brengt. Ze zingt:
Zie de zon
Zie de maan
Zie de sterren in hun baan
Sterren ontelbaar
Overal vandaan
Onvoorstelbaar wonderlijk gedaan
Heer, hoe heerlijk is Uw naam
Voel je hart
Voel je huid
Voel je adem als je fluit
Mensen ontelbaar overal vandaan
Onvoorstelbaar wonderlijk gedaan
Heer, hoe heerlijk is Uw naam
Het kleine meisje wordt vroeg ingeleid in een groot geheim. Ze zal altijd weten waar ze het zoeken moet. Vreugde.
Vrede en alle goeds,
Margriet
Bijbelpodcast Eerst dit
De dagelijkse Bijbelpodcast Eerst dit van de EO en IZB is te beluisteren via NPOradio5.nl/podcasts en de bekende podcastkanalen. De zomerserie begint op 19 juli en is vanaf dan vijf weken lang te horen.
Beeld: Gerdien van Delft-Rebel
