Huisarts Machteld (30) is drie maanden per jaar dokter in het vergeten Gambia
'Soms doe ik schietgebedjes voor mijn patiënten'
Het ene moment behandelt ze een schimmelnagel, het volgende moment probeert ze kinderen te redden van malaria. Huisarts Machteld Smilde (30) staat met haar ene been in het Hollandse Drachten en met haar andere been in het Gambiaanse vissersdorp Tanjeh. ''Ik doe mijn werk vanuit het geloof dat iedere patiënt is geliefd en gezien door God.''
Op het eerste gezicht lijkt de tweejarige Suse met haar prachtige bos kroeshaar niet op haar blonde moeder. Maar als je beter kijkt, zie je de gelijkenis. “We weten allebei nogal goed wat we willen en dat laten we duidelijk horen”, zegt Machteld lachend. “Fysiek lijkt Suse meer op haar vader, die in Gambia woont. We bellen bijna dagelijks met hem. Ik ben dankbaar dat onze basis in Nederland ligt, waar alles goed is geregeld. Ieder jaar wonen we drie maanden in Gambia. Ik vind het belangrijk om Suse mee te geven waar haar roots liggen.”
Huisarts in het asielzoekerscentrum
Als dochter van een dominee is Machteld het wel gewend om op verschillende plekken te wonen. Ze wordt geboren in Baambrugge, een dorpje onder de rook van Amsterdam, noemt Haastrecht en Katwijk een tijdje haar thuis en woont nu sinds drie jaar in Friesland, waar haar moeders roots liggen. Getrokken door het interculturele aspect, besluit Machteld om als huisarts in het asielzoekerscentrum te gaan werken. “De taalbarrière, traumatische ervaringen en verschillende ideeën over gezondheidszorg maken mijn werk soms best lastig. Dan komt mijn kennis en liefde voor Afrika goed van pas.”
Dat Afrikavirus werd bij Machteld geboren toen ze tijdens haar studie geneeskunde stageliep in Zimbabwe. “Ik had daar zo veel van geleerd, dat toen iemand mij vroeg of ik ook eens een paar maanden in Gambia wilde komen helpen, ik toezegde. In alle bescheidenheid, want ik ageer tegen de gedachte dat wij westerlingen het wel even komen fixen in Afrika. Drie maanden werden dik een jaar. Ik werd ontzettend geraakt door de vriendelijkheid van de Gambianen, maar tegelijkertijd ook door het gebrek.”
Dokterspost zonder dokter
In Gambia bestaat geen werkend gezondheidssysteem, de overheid is corrupt en grote NGO’s schitteren door afwezigheid, legt Machteld uit. “Toen ik bij toeval door het vissersdorpje Tanjeh reed, zag ik vervallen hutjes en een armoedig dokterspostje, waar niet eens een dokter aanwezig was. De post bleek door de dorpelingen zelf te worden gerund, omdat de overheid toch niets deed. Alle zorg lag op de schouders van één verpleegkundige. Toen ik er een paar dagen later aan de slag ging, bleven de patiënten binnenstromen. Steeds weer hoorde ik iemand ‘Emergency!’ roepen. Het hield maar niet op.”
Ik heb hier als arts niets bij te dragen, dacht ik, dus kan ik net zo goed stoppen
Tijdens het hoogtepunt van het malariaseizoen ziet Machteld veel jonge mensen sterven aan de meest eenvoudig te behandelen aandoeningen. “Het was zo frustrerend: ik kon wel een diagnose stellen, maar ik niets doen. Er waren niet genoeg medicijnen en geen faciliteiten om naar door te verwijzen. Ik heb hier als arts niets bij te dragen, dus kan ik net zo goed stoppen, dacht ik. Totdat de dorpelingen mij iets deden beseffen. Alleen ben je inderdaad niets waard. Je moet het als gemeenschap doen. Ik vroeg aan de verpleegkundige, het dorpshoofd en een paar wijze mannen en vrouwen wat er nodig was. 'Klamboes en malariapillen om de kinderen van Tanjeh te beschermen', was hun antwoord.”
3000 levens redden
Eenmaal terug in Nederland zet Machteld samen met een vriendin en een kennis de stichting Community Health Support Gambia op. “De reacties zijn overweldigend. Mensen hebben de noodroep uit Tanjeh gehoord. We hebben bijna de benodigde 40.000 euro ingezameld om heel Tanjeh onder de klamboe te leggen. Dat raakt me heel erg. Ik moest vanmorgen terugdenken aan een driejarig meisje dat ik in Tanjeh ontmoette. Ze had een tumor aan haar vagina. Het bleek te gaan om een agressieve vorm van kanker en ze moest snel aan de chemo. Ik ben gelijk gaan bellen. Ze kon terecht in buurland Senegal en ik zou 40.000 euro moeten inzamelen. Ik had al een heel plan gemaakt, toen ik besloot ervan af te zien. Hoewel ik onpasselijk werd bij de gedachte, wist ik dat ik met 40.000 euro veel meer kon doen. Nu redden we er 3000 levens mee. Dat emotioneert me. Het liefst doe ik een boerka aan tijdens het uitdelen van de klamboes, want dit is niet mijn verdienste.”
Een vriendin met wie Machteld over het driejarige meisje sprak, zei: ‘Je hebt haar aan de voeten van de Heer neergelegd’. “Eerst maakte mij dat boos. Ik ben mijn geloof ook weleens een tijdje kwijtgeraakt. Ik was op eigen kracht keihard aan het strijden tegen de ellende. Van boven verwachtte ik het niet meer, want het ging toch zo vaak mis. Maar als er één ding is wat de Gambianen mij hebben geleerd, is het wel dat lijden bij het leven hoort. Natuurlijk: een kind dat overlijdt is alleen maar walgelijk en ik geloof absoluut niet dat zoiets Gods wil is. Er is altijd verdriet en er blijven altijd vragen. En toch vertrouw ik erop dat het uiteindelijk goed komt. Als de basis vertrouwen is, dan is het lijden slechts een tweede viool die er doorheen speelt.”
Zijn verhaal kwam zó bij me binnen, dat ik niet meer als dokter naar hem kon kijken
Naast het driejarige meisje zal Machteld nog een patiënt nóóit vergeten. “Vorige week sprak ik een jonge man die in zijn land van herkomst eindeloos was mishandeld en verkracht, omdat hij naast mannelijke eigenschappen ook vrouwelijke fysieke kenmerken heeft. Hij was helemaal in zijn schulp gekropen, bedekte zijn lichaam en sloot zichzelf op in zijn huis. Omdat hij merkte dat hij suïcidaal werd, had hij voor het eerst in zijn leven de moed verzameld om hulp te zoeken. Zijn verhaal kwam zó bij me binnen, dat ik eigenlijk niet meer goed als dokter naar hem kon kijken. Dan is het lastig om die professionele afstand te houden. Wat had ik hem graag een knuffel willen geven. Ik zei dat mijn spreekkamer altijd voor hem open staat. Hij huilde.”
Schietgebedjes in de spreekkamer
Machteld doet haar werk, in Nederland én Gambia, vanuit het absolute geloof dat ieder mens geliefd en gezien wordt door God. “Natuurlijk voel ik weleens frustratie als ik net uit Gambia terugkom en Nederlandse patiënten denken dat ze overal recht op hebben, of dat alles vanzelfsprekend is. Maar eigenlijk geniet ik vooral van het feit dat je hier kunt komen met de kleinste dingen. Soms doe ik een schietgebedje als ik een patiënt lichamelijk onderzoek, of wanneer een patiënt mijn spreekkamer weer verlaat. Het zijn geen lange epistels. Ik vraag simpelweg om een zegen over hun leven, in het vertrouwen dat Hij er iets mee doet. Soms, als je zelf niets meer kan, is iemand voor Gods voeten neerleggen het grootste wat je kan doen.”
De dorpelingen van Tanjeh hebben de lead en daar ben ik ongelofelijk trots op
Wat Machteld gaat doen als dit malariaseizoen heel Tanjeh straks onder de klamboe zit? “Er is nog zo veel te doen om Tanjeh gezonder te maken”, zegt Machteld opgewonden. “Een extra waterput, schone materialen, de zorg voor verstoten vrouwen, bevallingen veiliger maken en longontstekingen voorkomen. Soms kan ik er moedeloos van worden: waar ben ik aan begonnen? Dan heb ik mijn lieve ouders, zus en zwager en trouwe vriendinnen die ongelofelijk zorgzaam zijn en mij moed inspreken. Stiekem droom ik nog veel groter, maar de kracht zit hem juist in de korte lijntjes en lokale contacten. De mensen van Tanjeh zijn op mijn pad gekomen. Zíj́ hebben de lead en daar ben ik ongelofelijk trots op.”
Kijk voor meer informatie en volg Machteld via https://www.communityhealthsupportgambia.nl
Lees ook over:
Hanneke is zendelinge in Peru en leerde alle controle los te laten
Geschreven door
Charlotte van Egmond
