Ga naar submenu Ga naar zoekveld

‘Ik stond op het punt om mijn bijbel weg te gooien’

Zuster Ruth Lagemann: leven in dienst van eenheid

Ze was bijna verloofd, toen Ruth Lagemann (48) haar relatie verbrak om zich volledig aan het werk in Gods Koninkrijk te kunnen wijden. Nu is deze lutherse zuster verantwoordelijke van de katholieke gemeenschap Chemin Neuf in Oosterhout. “Het allermooiste is dat mensen hier God vinden.”

Deel:

Ooit zwierde ze met de verstandelijk gehandicapte Gérard op haar rug door een tehuis van de katholieke Ark-gemeenschap in Frankrijk, waar de Duits-protestantse Ruth als vrijwilliger woonde en werkte. Hij kon nauwelijks lopen, en tijdens een feest wilde zij een vreugdedansje met hem doen. “Gérard genoot er zo van dat hij zijn plas liet lopen,” zegt Ruth lachend. “Ik kreeg een natte rug, maar dat gaf niks: we hadden plezier. Afgelopen weekend heb ik hem weer opgezocht, omdat ik toch in Frankrijk was voor een internationale Chemin Neuf-bijeenkomst. Allebei dertig jaar ouder, en hij zat nu in een rolstoel. Toen ik die herinnering ophaalde en ‘Weet je nog?’ vroeg, glimlachte hij. Het is hem altijd bijgebleven.”

Een valkuil voor protestanten

Deze kleine anekdote tekent zuster Ruth ten voeten uit. Zij heeft een groot hart voor mensen, ervaart vreugde in het leven met God én ze zoekt graag contact met christenen uit andere kerkelijke tradities.
Dat alles heeft ze van geen vreemde. “Mijn vader was luthers en mijn moeder baptist, toch vormden zij een eenheid. Dat vond ik altijd mooi om te zien,” vertelt ze in de stille Henri Nouwen-kamer van de abdij. “Mijn vader hielp mee bij het opzetten van de Ark-gemeenschap in Duitsland (een internationaal netwerk van gemeenschappen waarin mensen met en zonder verstandelijke handicaps hun leven delen, red.). Van deze meervoudig gehandicapten heb ik, met name in mijn ‘tussenjaar’ in Frankrijk, zoveel mogen leren! Vooral de gave om vreugde te ontvangen en door te geven. En eenvoud. Niet te veel met je hoofd bezig zijn en redeneren: een valkuil voor protestanten.”

Jonge vrouw in een rolstoel

“Deze Franse Ark-gemeenschap was een echte levensschool voor mij. Ik werd er geraakt, ook in mijn geestelijk leven. Het ging er allemaal best katholiek aan toe. Dat was nieuw en soms... uitdagend. Maar leerzaam. Zo heb ik er het Avondmaal veel dieper leren verstaan. Er waren daar mensen die niet konden praten. Juist door hen is mijn beleving van het Avondmaal verdiept. Voor mij was het altijd belangrijk dat ik mezelf er – in mijn hoofd – goed op voorbereidde. Nooit zal ik vergeten dat ik daar naast Marie-Noëlle zat, een jonge vrouw in een rolstoel. Zij had een spierziekte, waaraan ze uiteindelijk is overleden, en kon helemaal niet spreken, laat staan redeneren. Ze moest worden gevoed, gewassen en noem maar op. Maar voor mij was zij een theologielerares. Zodra ze de communie ontving, ontspande ze helemaal. Ik zag dat er lichamelijk iets met haar gebeurde. Zij had een echte ontmoeting met Iemand Die haar rust en vrede gaf. Daaruit leerde ik: het gaat bij dit sacrament allereerst om je hart, niet om je hoofd.”

‘Wat is de naam van uw echtgenoot?’

Zuster Ruth voor het klooster

Dat Ruth ooit zelf permanent in een kloostergemeenschap zou wonen, lag niet in de lijn der verwachting. Ze had zich al ingeschreven voor de studie Heilpädagogik in Duitsland, een combinatie van muziektherapie en orthopedagogiek. “Om alle indrukken van mijn jaar in de Ark-gemeenschap te verwerken, wilde ik eerst nog een retraite doen. Ik had nooit van Chemin Neuf gehoord, maar in de Ark- gemeenschap zag ik een foldertje liggen. Een katholiek-oecumenische geloofsgemeenschap van katholieken en protestanten? Dat sprak me direct aan.”

Zonder te weten dat het een week voor echtparen betrof (“Dat was echt de beste vergissing van mijn leven!”), meldde Ruth zich telefonisch aan voor een Kana-week van Chemin Neuf in Bretagne. “‘Wat is de naam van uw echtgenoot?’ vroeg degene die ik aan de lijn had. ‘Ik ben niet getrouwd,’ reageerde ik verbaasd. ‘Ik wil gewoon jullie retraite doen.’ Kennelijk hadden ze veel vrijwilligers nodig, want ik hoorde dat ze nog iemand voor het muziekteam zochten. Ik speelde dwarsfluit en dacht: ‘Prima, ik speel af en toe mee, en heb verder alle tijd voor stilte en gebed.’
Ik rekende op zo’n tien echtparen. Maar toen ik arriveerde, bleek het een week met vijftienhonderd mensen te zijn... Om een lang verhaal kort te maken: tijdens deze week werd ik diep geraakt door Jezus’ gebed om de eenheid van Zijn volgelingen in Johannes 17, en door de eenheid tussen katholieken en protestanten binnen Chemin Neuf. Dit smaakte naar meer.”

Midden in de nacht wakker

Dat ‘meer’ kreeg ze, tijdens haar studie, op een presenteerblaadje aangereikt. Vanuit Frankrijk kreeg ze een telefoontje: of ze opnieuw als vrijwilliger in het muziekteam wilde meedraaien met een Kana-week, deze keer in Duitsland zelf. “Ik heb meteen ‘ja’ gezegd. Tijdens die week in mei 1989, dicht bij de Berlijnse Muur, werd ik midden in de nacht wakker met Jezus’ gebed in mijn gedachten: ‘Vader, laat ze één zijn, opdat de wereld gelooft dat U Mij gezonden hebt.’ Dat heb ik als een roeping ervaren om mij helemaal te geven voor deze dienst van eenheid.” In een volgende Kana-week, tijdens de zomervakantie, kwam die roeping nóg sterker op haar af. Nu via het verhaal van de rijke jongeling. “In het Markusevangelie staat heel mooi dat Jezus hem aankeek en ‘liefhad’. Dat trof mij. En ik voelde: die uitnodiging om alles los te laten en Jezus te volgen, gold ook voor mij.” Glimlachend: “Niet dat ik veel rijkdommen had, hoor. Een autootje, mijn dwarsfluit – en Dieter.”

Ben ik bereid alles aan de Heer te geven? Ook mijn relatie?

Het celibataire leven

Dieter was Ruths vriend. De twee hadden elkaar tijdens haar studie leren kennen en ze waren al bijna verloofd. “Plotseling kwam toen die vraag op me af: ben ik bereid alles aan de Heer te geven? Ook mijn relatie?” 

Heb je ermee geworsteld?
“Nou en of! Op een gegeven moment, nog tijdens die week, stond ik zelfs op het punt mijn bijbel in een meertje te gooien...”

Om maar van die lastige roepingsvraag af te zijn?
“Precies. Zo werkt het natuurlijk niet, maar ik zocht een vluchtweg. Al heel lang heb ik de gewoonte om dag-teksten van de Hernhutters te lezen en ik dacht: misschien biedt de tekst van vandaag een uitweg. Maar wat stond er? Dat God tegen Abraham zei: ‘Verlaat je land... en ga naar het land dat Ik je zal wijzen.’ Toen wist ik zeker: dit is Gods wil voor mijn leven: alles loslaten, Hem volgen.”

Wat zei je tegen Dieter?
“Dat ik een tijd van bezinning nodig had. In maart 1990 ben ik dertig dagen op retraite in Frankrijk gegaan. Tot mijn grote verrassing werd ik daar – opnieuw – ’s nachts wakker, en voelde ik voor het eerst heel krachtig de roeping voor het celibataire leven, als een weg die ik in vrijheid kon gaan. Single for the Lord, ongehuwd om helemaal beschikbaar te zijn voor God en Zijn Rijk. Er kwam toen zo’n enorme vreugde... Een ontploffing van vreugde in mijn hart. Terwijl mijn toekomstplaatje altijd was: trouwen met Dieter, hopelijk een gezin stichten."

Die ‘ontploffing van vreugde’ betekende een klap voor je vriend: je moest hem vertellen dat je een punt achter jullie relatie zette.
“Dat was ontzettend moeilijk voor hem. In een brief heb ik geprobeerd het uit te leggen. En ik bad vurig of God een andere vrouw op zijn pad wilde brengen. Dat gebeurde vrij snel daarna. Hij schreef me dat hij iemand had ontmoet, dat God heling bracht. Hij is met deze vrouw getrouwd en ze hebben een aantal kinderen gekregen. Voor mijzelf was dat een bevestiging: als de Heer je roept, zorgt hij ook voor al het andere.”

Als de Heer je roept, zorgt hij ook voor al het andere

Getrouwde stellen met kinderen

In de jaren na haar eerste ‘engagement’ (waarbij ze beloofde drie jaar celibatairte leven en zich in te zetten voor eenheid onder christenen) groeide ze toe naar een ‘engagement voor het leven’. De definitieve stap in een lang proces, enigszins vergelijkbaar met de eeuwige geloften die je als zuster of broeder in de Rooms-Katholieke Kerk aflegt. “Dat was op 8-8-’99: makkelijk te onthouden. Een van de mooiste dagen van mijn leven, heel feestelijk. De vreugde en vrede van de eerste roepingservaring is daarna alleen maar bevestigd.”

Toch kan ik me voorstellen dat het soms lastig kan zijn als je gelukkig getrouwde stellen ziet. Of een baby.
“Ik heb er niet voor gekozen alleen te blijven, maar om samen met anderen in een gemeenschap te leven. Dat maakt wel verschil. Inderdaad zijn er momenten dat ik met mijn eenzaamheid word geconfronteerd. Vroeger vaker dan nu. Ik ben super dankbaar dat ik in een gemeenschap leef waar ook getrouwde stellen met kinderen zijn: het is in balans.”

In de zomer van 2008 kwam je naar deze abdij, om hier verantwoordelijke te worden. Bijzonder dat jij als lutherse zuster deze rol hebt.
“We zijn een katholieke gemeenschap met een oecumenische roeping. Onze wortels liggen in de Rooms-Katholieke Kerk, maar onze stichter – pater Laurent Fabre – zei steeds: ‘We hebben elkaar als katholieken en protestanten nodig.’ Die kruisbestuiving was vruchtbaar voor zijn eigen geloofsleven, maar ook voor deze gemeenschap. Ik heb geaarzeld toen pater Laurent Fabre mij hiervoor vroeg – ben ik wel de juiste persoon? –, maar na veel gebed heb ik vol vreugde ja gezegd.”

Jij begeleidt veel mensen, bijvoorbeeld tijdens retraites of Kana-weken. Zie je een trend in dingen waar zij vooral mee zitten?
Na een korte denkpauze: “Mijn indruk is dat we steeds vaker mensen verwelkomen die uit gebroken relaties komen. Deze problematiek lijkt nu urgenter dan twintig jaar geleden, toen ik bij Chemin Neuf kwam. Juist daarom zijn plekken als deze zo belangrijk. Hier kunnen mensen werken aan verzoening en eenheid – ook in relaties. Tijdens onze Kana-weken zie ik zo vaak dat God het water van het huwelijk kan veranderen in wijn: Hij brengt de vreugde erin terug.” Ze is even stil. Dan: “Zoveel mensen hunkeren naar liefde, en naar vrede; dat ervaren we keer op keer. Maar het aller mooiste is dat mensen God hier vinden, en dat Jezus hun leven verandert. Hoe vaak ik dat ook al heb meegemaakt, het blijft bijzonder.”

Merken jullie dat het EO-programma ‘Op zoek naar God’ in 2013 veel Godzoekers en anderen op het spoor van jullie abdij heeft gezet?
“Absoluut! We zijn enorm dankbaar voor wat deze serie allemaal heeft betekend voor Chemin Neuf. Bijna iedereen die bij ons een retraite volgt, heeft dit programma destijds gezien of naderhand teruggekeken, en was erdoor geraakt. Wat trouwens ook mooi is om te noemen: Jim de Groot, die vorig jaar de hoofdrol speelde in The Passion, heeft zich hier voorbereid op het evenement. Ik heb nog altijd contact met hem. Onlangs was ik bij hem thuis, in Amsterdam. Ik denk dat God nog niet klaar is met Jim.”

Lees ook: De kracht van een retraite
Lees ook: De kracht van een retraite

Geen goedkope eenheid

In een van de abdijgangen staat een bijzondere tekening. Een kluitje kerkgebouwen, waarboven een kruis uittorent, met een opstijgende duif ernaast. De tekst eronder – ‘De scheidingsmuren reiken
niet tot in de hemel’ – is geen loze kreet: in elk huis en klooster van de gemeenschap Chemin Neuf bidden katholieken en protestanten ochtend aan ochtend samen om eenheid onder christenen. Toch gaan ze gescheiden wegen rond de eucharistie: zuster Ruth kan er maar gedeeltelijk aan deelnemen. Eén keer per maand wordt (“vanuit oecumenische aandacht”) ook het Avondmaal gevierd.

Al in de Ark-gemeenschap in Frankrijk mocht je niet deelnemen aan de eucharistieviering, en vanaf je allereerste kennismaking met Chemin Neuf was er opnieuw pijn op dit punt. Hoe heb je dit ervaren?
Ruth knikt, zoekt even naar woorden. “Af en toe voel ik die pijn sterker dan andere keren. Het sacrament van de tafel is – na de doop – het volgende huiswerk voor theologen: laten zij kijken hoe we op dit punt dichter bij elkaar kunnen komen. We willen geen goedkope eenheid, maar de eenheid vanuit het kruis.”

Ze kijkt peinzend naar het hoge raam, waarachter een grauwe winterhemel zich aftekent, en herschikt haar lange rok. “Er is pijn. Maar ik geloof dat, als we de pijn samen bij het kruis van Jezus brengen, het vruchtbaar kan zijn. Als ik tijdens de eucharistieviering in plaats van de hostie – ‘het lichaam van Christus,’ wat het voor mijn katholieke broeders en zusters betekent – een zegen van de priester ontvang, is dat ook écht een zegen. Te midden van de pijn elkaar zegenen, ervaar ik als zeer betekenisvol.”

Twee broers

“Wanneer wij als christenen onderling verscheurd zijn en met elkaar ‘vechten’, zijn we niet geloofwaardig,” zegt zuster Ruth. “Het schandaal van de scheiding is een obstakel voor evangelisatie. Ik ben ervan overtuigd dat eenheid een sleutel is voor evangelisatie in Nederland. Bin- nen Chemin Neuf benadrukken we: of je nu katholiek of protestants bent, het is belangrijk dat je geworteld bent in je eigen kerkelijke traditie. Onze persoonlijke relatie met Jezus is de basis. En wat ons bindt, is groter dan wat ons scheidt. Vanuit deze basis kunnen we over moeilijke vraagstukken spreken. Bijvoorbeeld de plek van Maria, of de eucharistie. Juist omdat eenheid voor ons een wezenlijke opdracht is.” Opnieuw komt een herinnering aan haar jaar in de Franse Ark-gemeenschap bovendrijven. Ruth ontmoette er twee zwaar gehandicapte broers, Thaddée en Loïc. Af en toe begeleidde zij een van hen naar de kerk. “Al konden ze elkaar niet zien, die twee vóelden gewoon dat de ander er was. Zij communiceerden ook met elkaar, via keelgeluiden. Hun ‘broederschap’ was zo mooi en ontroerend om te zien. Hun blijde besef: ‘Mijn broer is er ook!’ Dat heeft me veel geleerd over de kerk als gemeenschap, als een hechte broederschap rondom de Here Jezus. Niet allerlei theologische discussies en onze verschillen moeten de boventoon voeren, maar deze diepe vreugde: ‘Mijn broeders en zusters zijn er ook; sámen dienen wij Hem Die ons liefheeft.’”

Geschreven door

Gert-Jan Schaap

--:--