Ga naar submenu Ga naar zoekveld

"In de hemel begrijp je alles"

Groot interview met topwetenschapper Heino Falcke

“God zien? Dat is de ultieme aha-erlebnis,” droomt de in Keulen geboren sterrenkundige Heino Falcke (50). Tot die tijd probeert hij zo goed mogelijk wetenschapper te zijn. Hij wel. “Veel christenen maken zichzelf en het geloof belachelijk door slechte wetenschap te bedrijven.”

Deel:

Hij wil graag getutoyeerd worden, Heino Falcke, al is dat even wennen bij iemand van precies een halve eeuw oud die bovendien de titel ‘hoogleraar astrodeeltjesfysica en radioastronomie’ voor zijn naam mag zetten. Sinds hij in 2011 de prestigieuze Spinoza-prijs kreeg uitgereikt voor zijn onderzoek naar zwarte gaten en kosmische deeltjes, is zijn ster in Nederland rijzende. Zijn acceptance speech voor alle aanwezige onderzoeksjournalisten eindigde hij doelbewust met een citaat van Paulus, over geloof, hoop en liefde. Falcke – met onmiskenbaar Duits accent – schaamt zich het evangelie niet. Paulus is zelfs zijn academisch voorbeeld, liet 
de professor optekenen in een universiteitsmagazine. “Paulus heeft Jezus’ leven academisch doordrongen, toegankelijk gemaakt voor academici,” vertelt hij in zijn werkkamer in de Nijmeegse Radboud Universiteit. “Academici als ik hebben de behoefte om dieper over de Bijbel na
 te denken, daar helpt Paulus ontzettend bij. Hij waardeert het verstand. Zonder Paulus was de Bijbel voor mij vrijblijvender geweest, want hij maakt altijd de stap naar de praktijk. Bijbellezen alleen levert niets op, theorie en experiment moeten altijd samengaan. Sommige teksten van Paulus waren voor mij als wetenschapper heel vernieuwend.”

Geloof en wetenschap
Falcke – in zijn vrije tijd lekenprediker – pakt zijn bijbel erbij. “Hier, Romeinen 1 vers 20: ‘Zijn onzichtbare eigenschappen zijn vanaf de schepping van de wereld zichtbaar in Zijn werken, Zijn eeuwige kracht en goddelijkheid zijn voor het verstand waarneembaar.’ Goed nieuws voor wetenschappers dus: Gods eigenschappen zijn via de schepping met ons verstand te begrijpen. Ik begrijp dat veel mensen geloof en wetenschap gescheiden willen houden, maar het klopt niet: óf er is één wereld, óf een van beide werelden bestaat niet. Mijn visie is: God heeft de natuurwetten geschapen. Dus als iets volgens de natuurwetten verloopt, is dat een gevolg van de betrouwbaarheid van de Schepper die een zekere orde heeft ingesteld.”

Bent u dan niet snel uitgediscussieerd met atheïstische wetenschappers?

“Gek genoeg voer ik die discussies niet vaak, wetenschappers willen zelden mijn woorden weerleggen. Je kunt alles wat je in je leven meemaakt verklaren met God én zonder God. Uiteindelijk moet je het geloof beleven. Ik wijs andere wetenschappers graag op het feit dat wat christenen duizenden jaren geleden al beleefden, vandaag nog steeds wordt beleefd.” Met nadruk: “Het geloof wérkt gewoon, voor mij.”

Heeft u een persoonlijke geloofsbelijdenis, in één zin samengevat?
“God bestaat en Hij is liefde. Hij is te vinden, maar je moet Hem wel zoeken. En ik zoek graag, als wetenschapper. Ik heb een vertrouwde omgang met Hem ontwikkeld, in een fase van crisis. Gods beloften hebben mij toen gedragen.” 

‘Ik had een lijst met wraak die ik graag wilde nemen’

Wat voor crisis was dat?
“Ik ben een tijd lang onzeker geweest en had geen duidelijke toekomst voor ogen. Als jongere ging ik al mijn eigen weg. Ik deed niet mee aan wat hip en fantastisch was. Daar heb ik een hekel aan, nog steeds. Daardoor werd ik door klasgenoten erg gepest, geslagen ook. Ik ontwikkelde verregaande haatgevoelens. Of ik wraak heb genomen? Nee. Wel een lijst gemaakt van wraak die ik graag zou wíllen nemen. Gelukkig ligt die lijst al heel lang in de prullenbak.”

Op uw 14e werd God ‘van een Iets een Iemand’, tijdens een tienerweekend. Wat gebeurde daar?
“Ik werd daar op een ochtend wakker met een aha-erblebnis: God is een Iemand,
 en Hij is liefde. Tot die tijd was Hij een verhaal, op grote afstand. Ik kan dat niet beschrijven, het was een trigger. Sindsdien neem ik Hem serieus als partner, Hij werd iemand van wie ik iets mag verwachten.
Ik begon te bidden, de Bijbel te lezen en zocht andere gelovigen op. Maar in de 
fase dat ik werd gepest, ben ik ook boos op God geweest. Ik heb in mijn kamer gestaan en wilde de bijbel die ik vast had 
in een hoek smijten. Wat heb ik hieraan?! Ik vertel dingen over U en probeer U te volgen, maar ik krijg alleen maar problemen. Ik opende nog één keer mijn bijbel, alsof ik God een laatste kans gaf. Eén zin uit Johannes 15 sprak mij direct aan: ‘Wanneer de wereld je haat, bedenk dan dat ze Mij eerder haatte dan jullie. Als jullie bij de wereld zouden horen, zou ze jullie hebben liefgehad als iets van haarzelf, maar jullie horen niet bij haar, want Ik heb jullie uit de wereld weggeroepen. Daarom haat ze jullie.’ Vervolging is dus een logische consequentie als je God volgt. Dat gaf me rust. Je hebt je net op tijd gered, God, dacht ik met een glimlach.
 Juist omdat tegenstand er blijkbaar bij hoort, ben ik best verrast dat ik de laatste jaren weinig tegenstand ervaar. Ben ik te diplomatiek geworden, te saai? Geen idee. Ik weet wel dat mijn geloof het enige is wat mij houvast geeft; waardering, geld of een hoge positie niet.” 

‘Ik wilde de bijbel die ik vast had in een hoek smijten’

Zwarte gaten
Falcke begon bewust naar de sterren te kijken sinds zijn oma hem mee nam naar een sterrenwacht. Als klein kind zat hij gefascineerd voor de buis tijdens een van de laatste missies naar de maan, terwijl andere kinderen op straat speelden. Toch wilde hij aanvankelijk vuilnisman worden – lekker met grote machines rijden – en later dierenarts. Toen hij in de jaren 80 overdacht in welk vakgebied nog de meeste fundamentele vragen bestonden, kwam hij uit op de elementaire deeltjesfysica en sterrenkunde. Hij raakte gefascineerd door de zwaartekracht, een fenomeen dat tot op de dag van vandaag is omgeven door vraagtekens. Uit zijn motivatie om
 de zwaartekracht te begrijpen, is uiteindelijk Falckes fascinatie voor zwarte gaten ontstaan, met als ultiem doel: een foto maken van een zwart gat in het heelal. Je mag het gerust zijn levenswerk noemen. “De zwaartekracht gaat over tijd en ruimte, daarbinnen gebeurt álles,” doceert de hoogleraar. “Dit mobieltje hier heeft de kwantumfysica en Einsteins relativiteitstheorie in zich; anders zou 
het GPS-systeem niet werken. De tijd op aarde gaat een fractie langzamer dan in de ruimte waar GPS-satellieten zijn; zonder correctie gaat het mis met jouw tomtom. Op deze beide fundamentele theorieën is onze hele wereld gebouwd, maar ze botsten met elkaar op de rand van een zwart gat. Om de zwaartekracht te begrijpen, wil ik dus dáár zijn waar de zwaartekracht het sterkst is. Fundamenteler kan het niet.”

Splinternieuwe telescoop
Dat zwarte gaten überhaupt bestaan, is vooralsnog een veronderstelling. Hard bewijs is er nog niet, weet Falcke. Het weerhoudt hem niet. “Het bijzondere 
van zwarte gaten is dat ze een soort rand hebben; alles wat daarin gaat, komt er nooit meer uit. Net als de dood, daarvan is nog nooit iemand van ons teruggekomen. Drie jaar geleden heb ik een prestigieuze beurs van de Europese Unie gekregen om de eerste foto van een zwart gat mogelijk te maken. Dit doen wij door telescopen op de hele wereld met elkaar te verbinden. Nu probeer ik nog een stapje verder te gaan door een splinternieuwe telescoop in Afrika te bouwen.” 

Wetenschap is een uitdrukking van de potentie die God in ons heeft gelegd

Dat onderzoek kost vijftien miljoen euro. Het is misschien vloeken in de kerk, maar wat hebben we daaraan?
“Terechte vraag. Persoonlijk heb je er niks aan, maar het is een geweldig avontuur. Wij hebben de kans om samen een nieuwe wereld te ontdekken! Wetenschap is een uitdrukking van de potentie die God in ons heeft gelegd. De eerste reden dat we dit onderzoeken, is nieuwsgierigheid. Iedereen die naar de sterren kijkt, denkt onwillekeurig: wat zit daarachter?”

Bedrijft u wetenschap als een plicht tegenover God?

“Ja! Ik moet mijn talenten zo goed mogelijk ontwikkelen en ik denk dat het Gods opdracht is Zijn schepping te doorgronden. Ik heb een zekere autoriteit om wetenschappelijke ontwikkelingen te duiden; het is een slecht idee als christenen dat alleen aan atheïsten overlaten. Vaak doen christenen zónder kennis van wetenschap uitspraken over wetenschap,  net zoals zeventien miljoen Nederlanders over voetbal. Dat levert geen respect op. Doe als christen je werk zo goed mogelijk, dan krijg je respect. Als een christelijke bakker verschrikkelijk brood bakt, welk beeld creëer je dan?”

Wanneer ervaart u God dichtbij?
“In de stilte. In bidden, samen iets van Hem beleven; mijn Bijbelkring is heel belangrijk voor me. Soms voel ik gewoon dat Hij er is. Ik ben een denker, maar houd ook veel van intuïtie. Ook in de wetenschap, dan voel ik dat ik een bepaalde richting op moet.”

U kijkt graag naar de sterren. Hoe stelt u zich de hemel voor?

"God zien, von Angesicht zu Angesicht. De ultieme kennis. Plotseling begrijp je alles, ook de complete natuurwetenschap. De ultieme aha-erlebnis. Misschien is het daarna nog niet klaar, maar gaan we nog van alles beleven. In dit heelal is nog zo veel te ontdekken, waarom zou het in de toekomstige wereld dan saai zijn?” 


Tekst: Wilfred Hermans

Geschreven door

Wilfred Hermans

--:--