Journalistieke thriller ‘Seaspiracy’ onderzoekt de wereld achter een blikje tonijn

'Het is meteen duidelijk: dit is geen David Attenborough-documentaire'

20 mei 2021 · Leestijd 3 min ·

· ·

Waarom krijgt een documentaire over de vervuiling van de oceaan de certificering ‘16+’ en ‘eng’? Een beeld van een vis die vastzit in een plastic zak is toch niet zó choquerend? De flitsende openingsscène van ‘Seaspiracy’ maakt meteen korte metten met die aanname.

Beelden van gewapende mannen, onherkenbaar gemaakte gezichten en loeiende sirenes worden afgewisseld met een camera die dreigend door het water glijdt. Het doet sterk denken aan de eerste minuten van Jaws. Alleen is nu de haai het slachtoffer. Duidelijk is meteen: Seaspiracy is geen David Attenborough-documentaire, maar een journalistieke thriller.

Plastic

De persoon voor én achter de camera in Seaspiracy is documentairemaker Ali Tabrizi. Deze Brit heeft een sterke passie voor de oceaan. In de documentaire zoekt hij uit wat er precies misgaat met de wereldzeeën en wat hij daartegen kan doen. Het probleem lijkt eenvoudig: het water ligt vol plastic. Dus hij doneert aan goede doelen, gebruikt zo min mogelijk plastic en houdt zijn lokale strand schoon van zwerfafval. Maar hoe zinvol is dat nu echt? Tabrizi gaat op onderzoek uit en al snel word je als kijker steeds verder meegezogen in een draaikolk van belangen en complotten.

Het echte probleem waar iedereen voor wegloopt, zo betoogt Tabrizi, is de visserij. Neem bijvoorbeeld plastic rietjes. Ze maken slechts 0,03 procent uit van al het plastic afval in zee. Terwijl afgedankte visnetten goed zijn voor 46 procent van de plastic soep. Toch gaat vrijwel alle aandacht uit naar bijzaken en wordt het grote probleem genegeerd. En dat heeft enorme gevolgen.

Lees ook: Jennifer Hoffman in 'Gefileerd': 'Wie betaalt de prijs voor ons goedkope voedsel?'

Al snel schakelt Seaspiracy van de dodelijke gevolgen van plastic over naar de gerichte jacht op bedreigde diersoorten, fraude met duurzaamheidskeurmerken en goede doelen die gefinancierd worden door lobbyisten. Bovenal is er aandacht voor de verwoestende gevolgen. Hongersnoden, catastrofale schade aan de natuur, pandemieën, moord op toezichthouders en moderne slavernij op vissersboten.

Klimaatdepressie

De stortvloed aan cijfers en slechte berichten is om moedeloos van te worden. Vakkundig breekt Tabrizi elke optimistische tegenwerping af. De keurmerken van duurzaam gevangen vis zijn vrijwel niets waard, duurzame visserij is een mythe en kweekvis is nog slechter voor het milieu dan wilde vis.

Na afloop laat de film maar ruimte voor één conclusie: we moeten radicaal stoppen met vissen. Maar dan slaat tegelijk de gedrevenheid van de maker om in naïviteit. “Er zijn miljoenen mensen afhankelijk van de visserij,” werp je als kijker tegen. “Minderen kan, maar stoppen niet.”

Geen van de ontdekkingen die de film presenteert, is echt nieuw. Door de afstandelijke feiten in een aangrijpend verhaal te verpakken, weet Tabrizi de ernst van het probleem wel op een nieuwe manier te brengen. Soms is zijn montage te sensationeel. Ook valt te bezien of alle partijen er even eerlijk van afkomen. Meerdere geïnterviewden beschuldigen Tabrizi ervan selectief in hun antwoorden te knippen. Bovendien reageren niet alle wetenschappers enthousiast op de stevige stellingname van Seaspiracy. Dat neemt niet weg dat de film aanzet tot bewustwording over de duistere wereld die schuilgaat achter een blikje tonijn.