Lazarus staat op | Het was geen ongeluk, het is een spel

Het was geen ongeluk, het is een spel – PopUpGedachte donderdag 20 augustus 2020

Nog niet eerder dit jaar stierven er zoveel mensen tegelijk als vannacht bij hun poging de Middellandse Zee over te steken. Vlak voor de kust van Libië ontplofte de motor van het overvolle bootje. 37 mensen werden gered door lokale vissers, 45 verdronken onder wie vijf kinderen. Terwijl wij sliepen.

Het is een moeilijk te verteren feit én eentje die moeilijk onder ogen te zien is. Het is dat er nu zoveel mensen tegelijk stierven dat het even nieuws is. Het is dat ik toevallig het appje zag én me al zolang bezig hou met de situatie van asielzoekers en vluchtelingen die hun heil zoeken in Europa en de politieke en maatschappelijke reactie erop. Hoevelen van ons, Europeanen, zullen dit berichtje niet lezen, er niet meer door geraakt worden, hoeveel situaties werden al helemaal geen nieuws meer.

Vanochtend sta ik stil. Bij 45 levens, onder wie vijf kinderen. Misschien weet je wel dat in zo’n bootje stappen geen vrije keuze is. Het moment van vertrek uit het eigen huis, dat is het laatste moment dat er nog enige vrijheid in de keuze zit. Je zou dan nog kunnen zeggen: weet je wat, ik blijf. Maar de verhalen die verteld worden door mensen die het gehaald hebben, de honger, de uitzichtloosheid, het geweld thuis zijn dan toch te sterke push- en pullfactoren. En vanaf dan ben je een speelbal. Een schaakstuk in een spel. Je moet betalen als je verder wilt, aan louche mensen die beweren dat ze de grenzen kunnen omzeilen voor je. Je hebt geen garanties, er zijn geen reviews op travelplanet.org, als de reisorganisatie je niet aflevert, kun je niet protesteren, als de reisagent je onderweg iets aan wil doen, dan spreekt enkel nog het geld.

De smokkelaars spelen het spel met de regeringen van verschillende landen en hoe dichter op Europa, hoe harder. De een probeert de schaakstukken over de grens te krijgen, de ander probeert ze tegen te houden. Vanaf het moment dat je het huis verlaat, uit nood, uit angst, uit verlangen of hoop, is het gedaan met de vrijheid. De verhalen uit Libië zijn te slecht voor de maag op de vroege ochtend. Men vlucht nu niet alleen meer van huis, maar wil vooral weg uit Libië. Er wordt iets beloofd van een overtocht, maar nooit verteld hoe klein de boot is, hoe weinig benzine en wie niet aan boord wil of twijfelt, kan een kogel krijgen. Want het spel moet door.

Vannacht stierven er 45 mensen. Allereerst om armoede en uitzichtloosheid in grote delen van de wereld, om de hoop dat er ergens een betere plek zou zijn, om de smokkelaars die het er maar op wagen en hun business ervan hebben gemaakt en tenslotte om Europa, een continent waarop ik rustig lag te slapen terwijl zij verdronken in een poging om alle dichtgeslagen deuren, dichtgetimmerde ramen en gewapende bewaking van Europa te omzeilen – in de hoop op een bed en een toekomst als het mijne. Minder mag ook. Als het maar iets is.

Vandaag lees ik deze tekst. Het is de Eeuwige die heel lang geleden zijn volk, het Joodse, opnieuw bij de hand neemt en belooft hen terug te brengen naar hun hart.

“Ik zal u een nieuw hart geven en een nieuwe geest in u uitstorten; Ik zal het stenen hart uit uw lichaam verwijderen en een hart van vlees geven. Mijn geest zal Ik in u uitstorten en Ik zal ervoor zorgen dat ge mijn wetten nakomt en mijn voorschriften nauwkeurig onderhoudt.”

Een hart van steen. Het is niet zo heel moeilijk een verband te zien met het ongeluk vannacht dat geen ongeluk was. Het zijn de kosten van het spel, een verloren inzet, bijkomende schade van de Europese zelfverdediging. De misdaad ligt het eerst bij de smokkelaars, het is de vraag of er uberhaupt nog een stenen hart aanwezig is – of slechts een holte. Maar het kwaad gedijt bijzonder goed bij de versteende emoties van Europa, bij kustwachten die toekijken, terugduwen, wegjagen, die noodoproepen negeren, allemaal in opdracht.
De stenen tafelen waarop ooit voorschriften werden geschreven voor leven en medemenselijkheid zijn op veel plekken een stenen hart geworden. En ik? Die werkelijkheid te verdragen of onder ogen te zien, is moeilijk voor een hart dat zacht is. Durf ik het te vragen? Aan de maker van zachte harten, de stenenbikker daarboven, om een hart dat blijft te voelen. Voor mezelf. Voor Europa.

Tot zover de PopUpGedachte van vanochtend. Met alle schoonheid en verdriet of frustratie die deze dag te bieden heeft, wens ik je vrede, en alle goeds.

Hier vind je drie tekstgedeelten die Rikko vanochtend las.