Lies Visschedijk over nieuwe EO-serie over autisme

Aan het begin van de serie wil Sams moeder het woord ‘autisme’ niet horen in haar huis Vind jij dat er vooroordelen over autisme zijn?

Mariël wil het woord niet benoemen, want ze wil niet geloven dat haar kind niet is zoals andere kinderen. Ze ontkent dat er iets is. Op die manier wil zij opkomen voor haar kind. Ze wil niet dat er een label op haar zoon wordt geplakt. Dat hij afgeschreven wordt door anderen. De volgende stap voor haar is om juist op te komen voor haar kind door ervoor te zorgen dat hij goede hulp krijgt. Het is een gek paradoxaal iets dat ouders eerst voor hun kind willen opkomen door te ontkennen dat er iets is. Daardoor mag het kind eigenlijk niet zijn wie hij is.

In de serie zegt de man van Mariël dat zij zich schaamt. Hangt er schaamte rondom autisme?

Mensen schamen zich niet omdat iemand autisme heeft, ze schamen zich als zij niet weten hoe zij moeten reageren. Mensen met autisme hebben moeite met het aanvoelen van sociale codes. Daardoor kunnen er supergênante situaties ontstaan. Ik ken iemand die het lastig vindt om aan te voelen hoe lang ze op bezoek mag blijven. Zij blijft dus veel te lang op de bank zitten. Dan moeten mensen aan haar vragen: vind je het goed om weer naar huis te gaan? Wat ook wel weer heel grappig is.

Wat gebeurt er volgens jou als je het A-woord gaat vermijden?

Als je het A-woord vermijdt, dan gaat het er juist alleen maar over. Als je het gaat vermijden zeg je daarmee eigenlijk: je mag niet zijn wie je bent. Hoe je dan wel met autisme om moet gaan? Neem autisme serieus. Het gedrag van iemand met autisme is lastig aan te passen, maar zijn omgeving kan dat wel. Als je je verwachtingen vervolgens bijstelt, dan wordt het leven veel leuker en makkelijker. Dan valt er nog wat te lachen.

Welke karaktereigenschappen deel je met jouw personage?

Mariël is koppig, dat ben ik ook weleens.  Ze gaat voor anderen door het vuur. Dat kan ik ook doen. Ze houdt heel veel van haar familie en gezin, dat heb ik het meest met haar gemeen. En als ze spijt heeft kan ze goed sorry zeggen en dat echt menen. Ook dat herken ik bij mezelf. Wat ik meer van haar zou willen hebben? Haar doorzettingsvermogen, daar heb ik echt bewondering voor. Als ik meer van haar volharding zou hebben dan zou ik gitaar willen leren spelen. Dat zou ik zo graag willen, maar leidt nu alleen tot frustratie. 

Wat is de mooiste ontwikkeling die jouw personage doormaakt?

Inzien dat zij haar andere kind al die tijd heeft verwaarloosd. Het is typisch voor het andere kind om voor weinig problemen te zorgen, zodat het niet wordt gezien. Ik vind dat denk ik de mooiste ontwikkeling bij Mariël, dat ze dat inziet.

Zoon Sam luistert graag en veel muziek, vooral ook als hij in situaties terecht komt waarin hij niet goed weet wat hij moet doen. Welk nummer luister jij graag als jij  wil ontsnappen?

Ik ben laatst gaan fietsen en toen luisterde ik naar de symfonieën van Mahler en ik moest een paar keer afstappen omdat het zo ontroerend was. De muziek is net zo grillig als het leven. Eerst klinkt er hoop en verlossing, gevolgd door ontspanning. Zo voel ik dat. En vervolgens dient er een nieuw probleem zich aan. Dan klinkt er onrust. De muziek is altijd in beweging, net als het leven. Dat vind ik ongelooflijk mooi.

In het A-woord worstelen alle gezinsleden met hun zorgen, met de liefde, met het leven. Eva’s slogan is Licht Leven. Wat zijn voor jou lichtpuntjes die het leven wat lichter maken?

Humor. Alles wat leeft. De natuur. De liefde voor mijn kinderen. Mensen van wie ik houd, dat zijn mijn lichtpuntjes. Humor zit in zoveel dingen en situaties. Humor zit in mensen om wie je geeft. Je weet wat ze grappig vinden en die humor voel je bij elkaar. Het delen van hetzelfde gevoel voor humor. Om mijn oudste zoon moet ik ook altijd zo lachen. Hij haalt af en toe het bloed onder mijn nagels vandaan, maar bij humor moet ik toch als eerst aan hem denken. Laatst stond hij in zijn ochtendjas met een kip in zijn hand buiten. Daar moest ik toen zo hard om lachen.

Wat zou je zelf graag nog willen meegeven over het onderwerp autisme?

We hebben allemaal een andere menukaart. We moeten die verschillen vieren en daar blij mee zijn. Soms kunnen verschillen lastig zijn, maar juist als je verschilt van elkaar, kan dat je helpen om anders naar dingen te kijken. Dat verrijkt je wereld. Het is een rijkdom dat we allemaal zo divers zijn.

In hoeverre heeft het personage dat jij speelt in het A-woord jou veranderd?

Ik heb nog meer bewondering voor ouders van een kind waar iets mee is. Daar moeten we lief voor zijn. Normaal bestaat eigenlijk niet. Als ouder wil je dat je kinderen zijn zoals alle andere kinderen. Dat ze een betere versie zijn van jezelf. Van dat idee moet je afscheid nemen. Een kind is van zichzelf.

Het A-Woord is vanaf 21 september wekelijks te bekijken op NPO 1.

Lees ook: 10 vooroordelen over autisme