Personeelstekorten in het onderwijs: ‘Niet iedereen heeft een opa en oma in de buurt om op te passen’

Cornelia’s dochter is zeven jaar en zit in een combinatieklas van groep drie en vier. Haar zoon van vijf zit in groep twee. Het komt steeds vaker voor dat er geen invaller beschikbaar is wanneer er een leerkracht ziek is, merkt ze. “In de afgelopen maanden was er drie keer een juf ziek. De ene keer wordt er dan een onderwijsassistente voor de klas gezet, de andere keer een invaljuf. De afgelopen keren kon dat niet, dus moest de klas thuisblijven.”

Het stijgende ziekteverzuim onder leerkrachten komt de afgelopen jaren met enige regelmaat terug in het nieuws. Cornelia vermoedt dat dat deels door de verhoogde werkdruk komt. “Laatst las ik nog een artikel dat ging over dat mensen zich sneller ziek melden dan vroeger. Ik denk dat dat ook te maken heeft met de werkdruk die erachter zit. Je moet alles bijhouden, echt veel meer dan toen mijn vader nog in het onderwijs werkte, bijvoorbeeld. Er wordt veel gevraagd van leerkrachten, dan is het ook niet gek dat ze sneller ziek worden.”

Gevolgen van de lerarentekorten

Als er geen leerkrachten beschikbaar zijn en de kinderen thuis moeten blijven, komen sommige ouders behoorlijk in de knel. “Onze gastouder is gelukkig flexibel, maar het kost dus wel extra opvang. Ik weet van mensen die het financieel niet lukt om een dag thuis te moeten blijven, en voor alleenstaande ouders is het natuurlijk extra lastig. Ook heeft niet iedereen en opa en oma in de buurt die kan oppassen. Als het dan elke week zou gebeuren dat er een klas thuis moet blijven, zou dat wel een probleem worden.” Cornelia werkt in de ochtenden, dus voor de middagen hoeft ze geen onverwachtse extra opvang te regelen. “Dan zeg ik weleens tegen andere ouders: breng ze maar bij mij. Zo probeer je elkaar te helpen.”

Naast de praktische problemen die het lerarentekort met zich meebrengt, zorgt het ook voor minder vastigheid. “Ik merk dat kinderen de structuur kwijtraken. Mijn dochter heeft de leeftijd waarop ze normaal gesproken weet welke dag het is. Als ze thuis moet blijven, is ze even uit die structuur. Dat is niet zo erg, maar daaraan merk je het wel. De school probeert om, als het kan, dezelfde invaller op een klas te zetten – maar de poule is niet zo groot, dus dat gaat niet altijd.”

De directrice ligt misschien wel drie nachten wakker van de tekorten

Deze problemen zijn overigens niet de schuld van de scholen, benadrukt Cornelia. “Wat mij opvalt is dat mensen die niet zelf in de branche werken het meeste commentaar hebben. Ik maak het zelf mee in de peuteropvang, dus ik ken het klappen van de zweep. Denk eens twee keer na voordat je opmerkingen maakt over de directrice, die ligt misschien al wel drie nachten wakker omdat er niemand is om in te vallen.”

Tekorten bij de peuteropvang

Cornelia krijgt beide kanten van de medaille te zien, als moeder van schoolgaande kinderen én in haar werk bij een peuteropvang. Ook daar zijn de lijsten met invallers kort, en komen er weinig nieuwe werknemers bij, terwijl er wel steeds meer mensen met pensioen gaan. De opvang waar Cornelia werkt, is een VVE-opvang, wat betekent dat er peuters met een (taal)achterstand worden opgevangen. Dat betekent dat er extra eisen worden gesteld aan het personeel, en niet iedereen zomaar kan invallen.

Hoe vaak breng je je eigen kinderen ergens anders onder om een collega te plezieren?

De krapte op de arbeidsmarkt zorgt voor stress bij het personeel, dat ervaart Cornelia zelf ook op haar werk. “Ik zit in de app van de invalpoule, want ik wil best helpen als er tekorten zijn. Tegelijkertijd heb ik er bewust voor gekozen om alleen in de ochtenden te werken, zodat ik zelf mijn kinderen van school kan halen. Hoe vaak wil je je eigen kinderen ergens anders onderbrengen om je collega’s te plezieren? Het constante nadenken over of je wel of niet kan helpen die dag heeft invloed op je gestel.”

'Kinderen moeten niet vaker dan twee keer per week naar opvang'

Lees ook over:

'Kinderen moeten niet vaker dan twee keer per week naar opvang'

De virussen en bacteriën vliegen in het rond op een kinderopvang, dus aan ziek worden ontkom je vrijwel niet. Er is alleen eigenlijk geen ruimte voor, door de personeelstekorten. “Mijn collega was laatst heel erg verkouden, er waren ook veel kinderen ziek in die tijd. Ik zei: als de groep klein genoeg is dat ik er alleen voor kan staan, ga dan alsjeblieft naar huis. Als je rond de drukke Sinterklaastijd ziek bent omdat je nu niet lang genoeg rust neemt, hebben we een groter probleem.” Het constante vooruitdenken is vermoeiend, vertelt ze. “Je bent constant met anderen bezig, daardoor vergeet je jezelf.”

Oplossingen

De hamvraag is natuurlijk: hoe gaan we het tekort aan personeel in het onderwijs oplossen? Cornelia draagt een aantal ideeën aan. “Ik denk dat er vanuit de overheid meer moet worden gedaan om de werkdruk te verlagen, bijvoorbeeld door naast iedere leerkracht een onderwijsassistent te zetten. Veel leerkrachten zijn nu de helft van hun vakantie nog bezig met voorbereidingen en ander werk waarvoor ze geen tijd hebben gehad.”

Er haken veel mensen af door de moeilijke toetsen op de pabo

Ook stelt ze voor om de eisen die aan leerkrachten worden gesteld te verlagen. “Het schijnt dat er heel veel mensen afhaken omdat de toetsen te moeilijk zijn. Voor mij was het ook een droom om de pabo te doen, maar ik heb het niet gered door de toelatingstoetsen. Als je vanaf mbo 4 naar de pabo wilt, moet je een rekentoets doen op havo-niveau, terwijl je die stof op school nooit hebt gehad. Ik vind het bijzonder dat ze die lessen niet eerst aanbieden op de pabo. En er kan wat mij betreft beter gekeken worden naar waar mensen op stranden, en wat ze wél goed kunnen. Misschien zou het zelfs mogelijk zijn om alleen een diploma te halen om de onderbouw les te mogen geven. Dat is wat er in me opkomt als ik nadenk over hoe ik zelf de opleiding zou inrichten.”

De pabo doen blijft ondertussen een stiekeme droom van Cornelia. “Als mijn dochter thuis moet blijven door de tekorten voel ik het wel kriebelen. Dan denk ik: ik wil ook kunnen invallen. Ik weet niet of het gaat lukken, maar het speelt wel in mijn hoofd.”

Onderwijsplannen in de politiek

Bij de komende verkiezingen let Cornelia zeker op de onderwijsplannen van de partijen. “De kinderen die wij nu opvangen en lesgeven zijn de toekomst. Als wij nu politiek gezien de juiste keuzes maken, ís er een toekomst; als we alleen voor onszelf kiezen is er niets. We stemmen nu voor een paar jaar, maar de beslissingen die in die tijd gemaakt worden hebben invloed op de komende twintig jaar. Ik zou zeggen: kies niet voor een hot item, maar voor een thema dat al heel lang speelt.”