Trouw hoofdredacteur Van der Laan: ‘Dit is belachelijk en gaan we niet weer doen’
Cees van der Laan zakte ooit tot aan zijn oksel door een gletsjer, alsof hij in de nok van een kathedraal hing, vertelt hij in deze aflevering van Levensbepalend. Van der Laan was samen met een vriend op avontuur en concludeerde na een twaalf uur durende tocht: ‘dit gaan we niet meer doen.’ Dat avontuurlijke past bij deze ADHD-hoofdredacteur van Trouw, de grenzen opzoeken, dat deed hij ook als journalist in conflictgebieden. Toen zijn verantwoordelijkheden toenamen en hij kinderen kreeg besloot hij om die spanning voortaan op te zoeken in de Haagse journalistiek. Uiteindelijk werd hij hoofdredacteur van Trouw, een krant die ooit als verzetskrant begon, de verantwoordelijkheid voor journalistiek als controle op de macht voelt Van der Laan heel sterk.
Afgewezen in Kampen, succes in Utrecht
Een bepalend moment was de wijze waarop Van der Laan werd aangenomen op de opleiding journalistiek in Utrecht. ‘Ik was afgewezen in Kampen, wegens gebrek aan talent denk ik, vervolgens wist ik niet goed wat ik moest doen en ging ik in Amerika werken. Toen kwam ik terug en ging ik naar de Evangelische Hogeschool want die hadden ook een voorbereidend journalistiek jaar. Dat was geen succes, van beide kanten niet. Ik voelde mij beklemt, al die docenten die zeiden hoe ik moest leven. Dat je dit niet mocht, dat je dat niet mocht. Ik zag het niet zitten om verder te gaan, de school ook niet.’ Van der Laan ging wel door in de journalistiek en deed dat in Utrecht. ‘Ik dacht ik vraag een gesprek aan met de directeur in Utrecht. Toen zei hij: ‘ik wil je wel aannemen maar dan moet je het eerste en tweede jaar in één keer doen.’ Het was voor mij heel bepalend want het was voor het eerst dat ik school leuk vond. Voor het eerst maakte ik mee dat docenten in je geïnteresseerd waren. Ik zoog het gewoon op. Ik heb die school in 2,5 jaar gedaan. Ik heb het van begin af aan een feest gevonden.’
Worstelen met geloof
De tien geboden kreeg de hoofdredacteur van huis uit mee, maar worstelde wel enigszins met het geloof. ‘Ik denk dat ik steeds minder worstel met het geloof maar heb dat wel heel veel gedaan.’ Waar zat die worsteling in? ‘Hoe wil ik leven, een goed leven, een verstandig leven. Wil ik hedonistisch leven, anders leven? En daar speelt religie een rol in. De tien geboden zijn in mij gebeiteld bij wijze van spreken. Dat heb je van huis uit meegekregen. Ik moest heel lang worstelen om dat normatisch denken los te laten.
Een geur die je nooit meer kwijtraakt
Als journalist is Van der Laan ook in conflictgebieden geweest. Zo kwam hij in Sarajevo terecht, waar het er serieus aan toe ging. ‘Achteraf heb ik misschien PTSS (Posttraumatische Stress-stoornis) gehad maar zelf verwerkt uiteindelijk omdat ik niet beter wist. In 1992 ben ik naar Sarajevo gegaan en wist eigenlijk niet goed waar ik aan begon maar wist wel dat het link zo zijn. De stad werd belegerd door de Serviërs. Ik moest van alles uitvinden, communicatie, verhalen schrijven, naar buiten. De neiging is om binnen te blijven. Je ziet oorlogsgeweld, doden en je leven wordt bedreigd. Iedereen kent angst maar doodangst gaat dieper en dat heb ik daar voor het eerst ervaren. Een lijk dat dagenlang ligt is een geur die je nooit meer kwijtraakt.’ Het gevaar kwam heel erg dichtbij voor de journalist: ‘Een granaat die op de gang ontplofte, kogels die in mijn slaapkamer terechtkwamen, mortieren die onderaan het hotel ontploften. Een journalist die achter mij dood werd geschoten. Het was heel heftig’. Doodangst is bijna niet uit te leggen zegt Van der Laan tegen Elsbeth Gruteke: ‘Het zorgt voor paniek, onbeheersbare paniek. Daar moet je ontzettend goed voor getraind zijn om niet te kunnen. Dat kunnen militairen, ik niet, ik had geen ervaring. Ik zag dat ook bij andere mensen. Britten en Fransen hadden dat bijvoorbeeld niet. Britten zijn heel stijf opgevoed om hun gevoelens in te houden, wij zijn wat ruimhartiger in onze gevoelens.’ De paniek zorgde er niet voor dat de journalist niet publiceerde. ‘Het heeft mij niet belet op heel veel verhalen te schrijven. Ik dacht ik zit hier voor die lezers in Nederland dus heb er ook drie weken gezeten.’
Van der Laan neemt uiteraard ook muziek mee: Lange Frans & Baas B - Het land van. ‘Het lied heeft heel erg te maken met de identiteit van Nederland. Er zijn drie liedjes die voor mij die identiteit heel goed benadrukken. Het Dorp van Wim Sonneveld, 15 miljoen mensen (Fluitsma & Van Tijn red.) en deze van Lange Frans en Baas B. Hij is nu een viruswappie misschien, een malloot, maar heeft wel mooie liedjes gemaakt. Het is een mooi lied over wat Nederland is. Het bestaat niet alleen uit autochtone Nederlanders maar ook uit migranten en dat benoemt hij heel goed. Maar ook waar we de grens over gaan.’
Over Cees van der Laan
Cees van der Laan is journalist en sinds 2014 hoofdredacteur van het dagblad Trouw. Getrouwd en vader van twee dochters en een zoon. Heeft veel vrienden en staat volgens zijn eigen woorden ‘opgewekt en optimistisch’ in het leven. Van der Laan studeerde journalistiek in Utrecht.
Luister hier meer afleveringen van Levensbepalend.
