Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Vijf lessen van Moeder Teresa

‘Een heilige word je niet zonder gedoe’

Hoe word je een Moeder Teresa? Redacteur Reinald Molenaar dook in het leven van de vrouw die misschien wel ’s werelds meest bekende (en omstreden) weldoener was, en trok hier vijf lessen uit.

Deel:

Voor velen blijft ze het toonbeeld van zelfopoffering en nederigheid. Moeder Teresa – geboren Agnes Gonxha Bojaxhiu – stichtte honderden opvanghuizen voor armen en zieken in tientallen landen. Haar orde van de Missionarissen van Naastenliefde voedt ook na haar dood een half miljoen hongerigen per jaar. Toch deed deze wereldverbeteraar niet alles perfect (en dat is nog voorzichtig uitgedrukt). Dit zijn vijf bijzondere lessen uit het leven van een non met sterallures.

1. Laat je niet in met het grote geld

Op haar 17e trad Agnes, geboren in 1910 in een Albanees katholiek gezin, toe tot de orde van Onze Lieve Vrouwe van Loreto in het Ierse Rathfarnham. Ze vertrok een jaar later naar Calcutta in India, waar ze lesgaf aan een meisjesschool. Vanaf dat moment noemde ze zichzelf Moeder Teresa, naar de katholieke heilige Theresia van Lisieux. Eenmaal in aanraking gekomen met het leed van wereldstad Calcutta, koos ze ervoor zich te richten op zorg voor de allerarmsten en zieken. In 1950 zette ze daarom een eigen religieuze orde op die bij haar dood in 1997 ongeveer 3500 leden telde: de Missionarissen van Naastenliefde.

Na de stichting van haar orde sloten zich al snel veel zusters bij Teresa aan. Hun werkwijze was simpel: ze haalden armen en zieken van de straat om hen in eenvoudige gebouwen onder te brengen en te verzorgen. Het werk van de zusters trok de aandacht en in de loop der jaren kwamen er grote giften binnen. En daar ging het mis, blijkt onder meer uit onderzoek van het Franse tijdschrift Religieuses. De zorg bleef schamel, terwijl er van al het geld dat binnenkwam een modern ziekenhuis gebouwd had kunnen worden. Volgens de onderzoekers gingen grote bedragen naar geheime bankrekeningen. Anderen die zich verdiepten in Moeder Teresa vermeldden stuk voor stuk haar contact met de Haïtiaanse dictator Jean-Claude Duvalier, onder wiens bewind meer dan dertigduizend Haïtianen de dood vonden. Ze zou miljoenen van hem hebben aangenomen en in ruil daarvoor zijn bewind hebben aangeprezen.

2. Wees niet te haastig met je woorden

De zorg in de tehuizen van Moeder Teresa had dus beter gekund. Ze hechtte daar echter niet aan, vanuit de gedachte dat lijden mensen dichter bij Jezus zou brengen. Letterlijk zei ze: “Pijn en lijden komen in ons leven; maar pijn, zorg en lijden zijn niets anders dan de kus van Jezus, een teken dat je zo dicht bij Hem bent gekomen dat Hij je kan kussen.” Die uitspraak kwam haar op veel kritiek te staan. Veel van de mensen die stierven in de tehuizen van Moeder Teresa hadden het – menselijkerwijs gesproken – gered met een behandeling.

Abortus

Haar uitspraken over abortus waren ook niet mals. Toen ze in 1979 de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst nam, sloeg de sfeer om nadat ze abortus “de grootste vernietiger van vrede” had genoemd. “De landen die abortus hebben gelegaliseerd zijn voor mij de armste landen ter wereld.” Moed om tegen de gevestigde orde in te gaan, kan deze kleine, gekromde vrouw in haar witte sari met blauwe biezen niet worden ontzegd. Tact wel. Na de oorlog op de Balkan in de jaren 90, hoorde ze van verkrachtingen die daar hadden plaatsgevonden. Sommige vrouwen pleegden na die gruweldaden een abortus. Vurig stelde ze tijdens een bezoek aan het gebied: “Ik denk dat het grootste gevaar voor de vrede abortus is, omdat het een directe strijd is, het rechtstreeks doden en moorden door moeders zelf.” Misschien had Moeder Teresa Prediker 5:1 kunnen opzoeken voordat ze haar oordeel uitsprak: ‘Wees niet te haastig met je woorden.’

3. Kies de juiste vrienden

Naast het dubieuze contact met de Haïtiaanse dictator Duvalier onderhield Moeder Teresa ook contact met een corrupte bankier van wie ze geld aannam. Dat blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse journalist Christopher Hitchens, die al tijdens haar leven (in 1995) een vernietigend boek over de Albanese non schreef. Ze was geen vriend van de armen, meent hij, maar van de armoede. “Een religieuze fundamentalist, een politieke agent, een primitieve prediker en een handlanger van niet-religieuze machten.” 

Moed kan moeder Teresa niet ontzegd worden. Tact wel.

Wereldberoemd werd de foto waarop Moeder Teresa hand in hand met prinses Diana een ziekenhuis uitkomt. Ze ontmoetten elkaar vier keer, maar deze foto is genomen in New York, waar de zuster in de laatste weken van haar leven behandeld hemel ‘om eenzamen zoals Di te troosten’”, kopte dagblad Trouw daags na haar dood. Over vriendschap gesproken. Toch weten criticasters ook over dit contact iets op te merken. Moeder Teresa was namelijk fel gekant tegen echtscheidingen en ze liet zich daar ook regelmatig over uit. Maar over de scheiding van Diana en Charles heeft ze zich nooit uitgelaten. Ben je dan een hypocriet of een echte vriend? Ik ga toch voor het laatste, vanwege Spreuken 17:17: “Een vriend is je altijd toegedaan, je broer is geboren om te helpen in tijden van nood.”

Gebruik je invloed en doe íéts

Toen Moeder Teresa de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst nam, bedankte ze voor het bijbehorende banket. Van het geld dat daarmee bespaard werd, organiseerde ze een maaltijd voor daklozen in Calcutta. Wat je verder ook van haar standpunten en contacten vindt, vriend en vijand moeten toegeven dat ze tenminste íéts deed. En ze was zich ervan bewust dat het gebrekkig was. “Op een avond gingen we de deur uit en raapten we vier mensen op van de straat. Een van hen was er ontzettend slecht aan toe en ik zei tegen de zusters: ‘Zorgen jullie voor de andere drie; ik zal zorgen voor haar.’ Ik deed aIIes voor haar wat ik vanuit een gezindheid van liefde kon doen. Ik legde haar in bed. Een verrukkelijke glimlach verscheen op haar gezicht. Ze pakte mijn hand, en zei slechts twee woorden: ‘Dank u.’ Toen stierf ze.”

Moeder Teresa biechtte op dat ze “niet anders kon dan in haar bijzijn mijn geweten onderzoeken. Ik vroeg me af wat ik in haar situatie zou hebben gezegd. Ik zou geprobeerd hebben aandacht voor mijzelf op te eisen. Ik zou hebben gezegd: ‘Ik heb honger, ik sterf, ik heb het koud, ik heb pijn,’ of zoiets. Maar zij gaf me veel meer, ze gaf me dankbare liefde. En ze stierf met een glimlach op haar gezicht.”

Ben je dan een hypocriet of een echte vriend?

Word geen heilige

Zes jaar na haar dood volgde de zaligverklaring van Moeder Teresa. Op 19 oktober 2003 sprak paus Johannes Paulus II (een groot bewonderaar van haar) de verklaring uit. In 2016 verklaarde paus Franciscus de Albanese zuster heilig en daarmee heeft ze voor katholieken de hoogste status bereikt. Juist rond die twee momenten schetsten veel media een ontluisterend beeld over het leven en werk van Moeder Teresa. Voor de kerk lijkt het er allemaal niet toe te doen. Heiligen hebben ook hun zonden. De les? Een heilige word je niet zonder gedoe. Je kunt je voor je rust beter vasthouden aan Openbaring 14:13: “‘Gelukkig zijn zij die vanaf nu in verbondenheid met de Heer sterven.’ En de Geest beaamt: ‘Zij mogen uitrusten van hun inspanningen, want hun daden vergezellen hen.’”

Beeld: Shutterstock

Geschreven door

Reinald Molenaar

--:--