Wat als (bijna) alles wat je wist over Massada niet klopt?

Flavius Josephus, een Joodse historicus in Romeinse dienst, beweerde dat de 960 Joodse opstandelingen uiteindelijk collectief zelfmoord pleegden om niet in Romeinse handen te vallen. Maar historici en archeologen zetten al langer vraagtekens bij zijn relaas. Want bewijs voor zo’n collectieve zelfmoord is nooit gevonden. Zij sluiten niet uit dat enkele opstandelingen suïcide pleegden, maar veronderstellen dat de meesten zijn omgekomen in de strijd.

‘Hooguit enkele weken’

Volgens het Nieuw Israëlietisch Weekblad staat nu ook een andere claim ter discussie. Onderzoekers van de Universiteit van Tel Aviv maken korte metten met het heroïsche verhaal van een jarenlange belegering.  

Archeologen Guy Stiebel en Hai Ashkenazi publiceerden er recent over in het Journal of Roman Archeology. Hun studie richtte zich vooral op de belegeraars en de restanten van het beleg. Een van hun conclusies is dat de belegering helemaal geen jaren in beslag nam. “Op basis van onze bevindingen betogen wij dat het Romeinse beleg van Massada hooguit enkele weken duurde”, aldus Stiebel.

Economische motieven

De Romeinse strafexpeditie was gericht tegen de sicarii (‘messentrekkers’ oftewel zeloten), zoals Josephus de verdedigers noemt. Maar dat Rome de Joodse opstandelingen om politieke redenen wilde vernietigen, zoals lang is gedacht, weerspreken Stiebel en Ashekanazi eveneens.

De populaire miniserie 'Masada' uit 1981 maakte Josephus' weergave van de jarenlange, heroïsche strijd om het bergfort en de collectieve suïcide bekend bij het grote publiek:

Volgens Stiebel en Ashekanazi speelden vooral economische motieven een rol. Pas na de aanval van de zeloten op de balsemplantages van Ein Gedi besloot Rome de laatste Joodse verzetshaard uit te schakelen. Deze olie werd in de oudheid onder meer bij begrafenissen gebruikt, en was bijzonder kostbaar.

Dit verklaart waarom de legionairs pas drie jaar na de val van Jeruzalem naar het afgelegen bergfort marcheerden. “Blijkbaar hadden de Romeinen weinig moeite met een kleine groep rebellen (…) totdat die het keizerrijk in zijn geldbuidel trof”, vat het Nieuw Israëlietisch Weekblad de nieuwste bevindingen samen.