‘Zwartwerken? Moet kunnen!’
Handige jongens worden vaak gevraagd voor allerlei klusjes in en om het huis. Scheelt flink in de prijs. Voor henzelf is het ook lucratiever, omdat ze geen belastingen en sociale premies afdragen. Wie kent niet een oppas, interieurverzorgster of timmerman die zwart bijbeunt? Toch verbiedt de wet het – of moeten we maar een oogje dichtknijpen?
Eens
“De bijstand is voor ons een verschrikkelijke tijd geweest,” reageert Annie Boomgaard (die niet met haar echte naam vermeld wil worden). Voor mensen met financiële problemen onderschrijft zij de stelling. “Niet als man en vrouw beiden een baan hebben en ook nog eens bijklussen. Ze halen het werk weg voor de neus van anderen die het harder nodig hebben – alleen maar voor een groter huis, een grotere auto en een luxere vakantie. Zij hebben zwartwerken niet nodig. Ook vind ik het niet te rechtvaardigen als mensen die altijd zwak, ziek en misselijk zijn en voor normaal werk zijn afgekeurd, wél bijklussen.”
Annie kan zich de tijd nog goed herinneren, dat haar gezin grote financiële zorgen had. Jarenlang zocht haar man tevergeefs naar werk. Iedere keer miste hij net de boot. “We hadden er slapeloze nachten van en gingen er bijna aan kapot. Soms vroegen we ons zelfs af hoe we een paar schoenen of een winterjas voor onze kinderen konden kopen. Dan waren we blij als familie of vrienden ons vroegen om hun huis te schilderen en we een paar tientjes konden bijverdienen. Het ging echt niet om duizenden euro’s, maar om het broodnodige.”
Oneens
De gebroeders Ton en Jan Noorland – eigenaren van een paprikakwekerij in IJsselmuiden – zijn van mening dat zwartwerken absoluut niet kan. “Als ondernemer en christen vinden wij, dat je op die manier geen misbruik mag maken van je personeel,” verwoordt Ton de mening van beide broers. “Een arbeider is zijn loon namelijk waardig. Dat is een Bijbels gegeven.” Ton erkent dat zijn sector soms negatief in het nieuws komt. Op zijn bedrijf zijn echter geen gevallen bekend van zwarte uitbetaling. “Dat kan gewoonweg niet; in geen enkele sector,” zegt hij beslist. “Wij kunnen geen argumenten bedenken die het zwart uitbetalen van personeel rechtvaardigen.”
De Westlanders van origine vinden de straf die op dergelijke overtredingen staat dan ook passend en logisch. “Wij staan volledig achter de boete van 8000 euro per werknemer die zwart wordt uitbetaald. Het is wel jammer dat de hele sector door incidenten een negatief imago krijgt en dat de media daar maar al te graag op inspringen. Zelf doen wij daarom uitsluitend zaken met geselecteerde uitzendbureaus. Als wij in contact komen met een bureau dat personeel aanbiedt tegen zeer lage tarieven, weten wij voldoende: niet mee in zee gaan. We vragen onze medewerkers altijd of ze op tijd worden uitbetaald door hun uitzendbureaus. Indien nodig vragen we hun om een loonstrook, zodat we een en ander kunnen controleren. Wij vinden het belangrijk om de uitbetalingen volgens de regels te verrichten.”
Eens
“Als je hard werkt en moeite hebt om de eindjes aan elkaar te knopen, kan ik me best voorstellen dat je zwart bijverdient. Dan kun je wel iets extra’s gebruiken,” reageert timmerman Jan de Visser (gefingeerde naam). “In mijn sector komt zwartwerken redelijk vaak voor. Ik heb echter meer moeite met mensen die hun handen ophouden voor een uitkering, maar best in staat zijn om gedeeltelijk te werken.”
De Visser is ook kritisch op de overheid, die volgens hem niet altijd verantwoord omgaat met het belastinggeld, waarvoor anderen hard hebben gewerkt. “Zij smijt verschrikkelijk veel geld over de balk. Geld dat wél is opgegeven aan de belastingdienst. Kijk maar eens naar de WMO-voorzieningen in gemeenten. Ik heb gezien dat mensen lang moesten wachten op hulpmiddelen voor hun gehandicapte kind. Achteraf bleken die totaal onbruikbaar. Zonde van het geld. Het lijkt wel of er helemaal niet over na wordt gedacht. Kritisch zijn is goed, maar kijk ook naar jezelf.” De Visser noemt het voorbeeld van politici die er als bijbaantjes ook nog commissariaten op nahouden: “Dat is makkelijk beleid maken… De meesten hebben leuke bijverdiensten. Maar als je in de bouw werkt en met 2000 euro of minder thuiskomt, is het heel anders. Natuurlijk heb ik zelf ook wel eens zwart bijverdiend. Daar staat tegenover, dat ik ook veel vrijwilligerswerk doe. Ik heb echter geen commissariaat; de grote man schnabbelt in het groot en de kleine in het klein...”
Oneens
De christelijke ethicus dr. Theo Boer legt zijn standpunt uit aan de hand van een voorbeeld: “Een stratenmaker die in de WAO zat vanwege slechte knieën, bood aan ons stoepje te betegelen, ‘Maar over vijf maanden heb ik pas een gaatje,’ zei hij. Toen ik hem vroeg hoe dat dan zat met die knieën, sprong zijn vrouw in de bres: ‘Ze hebben hem jarenlang uitgemolken. U misgunt hem die extra centen toch niet?’ De man fraudeerde dus dubbel: met de belastingdienst én de Sociale Verzekeringsbank. We hebben hem met een fles wijn bedankt en hem nooit meer gebeld. Zwartwerken kan niet. Je onthoudt een samenleving de middelen om de zaken draaiende te houden. Je breekt een contract, want in de meeste gevallen maken zwartwerkers dankbaar gebruik van onderwijs, sociale voorzieningen en infrastructuur.”
Toch heeft Boer oog voor omstandigheden: “Bisschop Muskens had gelijk: mensen moeten soms een brood kunnen stelen. Uitzonderingen moeten wel uitzonderingen blijven, zoals in extreme noodsituaties. Werkers of hun afnemers – die baat hebben bij zwartwerken – hebben vaak een ruimhartige opvatting van het begrip noodsituatie. Bij het goedpraten van iets wat in hun voordeel is, worden zij verrassend creatief. Zwartwerken legt echter de bijl aan de wortel van welvaart en vertrouwen. Dat er in de marge van de economie wat wordt geritseld – een incidentele oppas, een werkster voor twee uur in de week, een familielid of vriend die je voor een prikkie helpt – is nog tot daar aan toe. Maar hebben we ons eenmaal gecommitteerd aan zwartwerken, dan is de eerste steen voor een corrupte en onbetrouwbare samenleving gelegd.”
Tekst: Jeroen Kanis
Beeld: Shutterstock
