Daniël filmde de kerst­cam­pag­ne van EO Metterdaad in Afghanistan: ‘Zélden heb ik zo’n lastige klus gehad’

Veel mensen moeten er niet aan dénken naar Afghanistan te gaan, dat al jaren te boek staat als een gevaarlijke bestemming. Hoe was dat voor Daniel? “Ik heb geen seconde getwijfeld”, antwoordt hij. “Mijn omgeving reageerde er soms wel zenuwachtig op, merkte ik. Begrijpelijk. Maar EO Metterdaad-partner World Vision is, ook qua veiligheid, een enorm goede en fijne organisatie om mee samen te werken. Eerder dit jaar was ik al in Oekraïne, Burundi, Syrië en Tsjaad – ik ben dus wel wat gewend. Als je vanuit de EO naar risicovolle landen reist, is een driedaagse veiligheidstraining trouwens sowieso verplicht. Die had ik al achter de rug. Verder spreken we mogelijke veiligheidsrisico’s vooraf zeer grondig door met de mensen ter plekke.”

Voelde jij je ter plekke, ondanks alle voorbereidingen, weleens onveilig?

“Nee, nergens. Ik vond het heel bijzonder om in dat prachtige land te zijn, met z’n eeuwenoude geschiedenis. De cultuur kwam me niet helemaal vreemd voor, omdat ik best wat ervaring heb met filmen in Arabische landen. Wat ik wel lastig vond, is de manier waarop daar met vrouwen wordt omgegaan. Tijdens het filmen moesten we steeds rekening houden met allerlei regels en gevoeligheden.”

Als man mocht ik geen microfoontje bij een vrouw opdoen

Zoals?

“Volgens de officiële overheidsregels mag je geen levende wezens in beeld brengen. Mensen filmen of fotograferen is dus eigenlijk niet toegestaan. Maar ook in Afghanistan wordt de soep niet zo heet gegeten als-ie wordt opgediend: er is gelukkig vaak veel meer mogelijk dan je vooraf misschien denkt."

Daniël vervolgt: "Toch zag ik dat op bepaalde plekken – zoals drukke straten – mensen al wat nerveus kunnen reageren als ze merken dat je filmopnames maakt met je telefoon. We kregen ook het strikte voorschrift dat je vrouwen sowieso niet mag filmen als ze geen mondbedekking dragen. En als man mocht ik geen microfoontje bij een vrouw opdoen, en moest ik – letterlijk – een bepaalde afstand in acht nemen. Dat vond ik weleens frustrerend. Als cameraman ben ik gewend zo veel mogelijk mee te bewegen met de specifieke mores van een samenleving. Maar cultureel gezien heb ik zélden zo’n lastige klus gehad.”

Tot groep 8 naar school

Daniel en Arjan bezochten onder meer een speciaal onderwijsproject van World Vision in de provincie Herat. Daniel: “In een onopvallend straatje bevindt zich een soort schoolgebouwtje, waar kansarme kinderen extra onderwijs krijgen in bijvoorbeeld lezen, schrijven en rekenen. Wij zoomden in op de meisjes, die in Afghanistan maar tot groep 8 naar school mogen. Vanaf ongeveer hun 13e mogen ze, op last van het huidige regime, niet meer verder leren. Hun lerares, Zarmina, werkt er keihard aan om hun zo veel mogelijk mee te geven voordat dit niet meer kan. De tranen stonden in haar ogen toen ze vertelde over meisjes zoals Tamana, die binnen twee jaar mogelijk al uitgehuwelijkt wordt en misschien wel nooit meer de kans krijgt verder te leren. Dat motiveert Zarmina om hun elke dag zo veel mogelijk les- en levensvaardigheden mee te geven.”

Melkinzamelpunt

Daniel bezocht ook het platteland van Afghanistan, waar vrijwel iedereen in diepe armoede leeft. “Daar zag ik hoe een melkproject een groot verschil maakt in de levens van honderd vrouwen in een arm, stoffig en heel traditioneel dorpje, ver buiten de stad Herat. Allemaal hebben ze een koe, een belangrijke inkomstenbron."

Voorheen moesten zij elke dag een eind lopen om de melk in te leveren en te verkopen, waardoor de melk vaak verzuurde en ze minder opbrengsten hadden. "Daarom heeft World Vision in hun eigen dorp een inzamelpunt gerealiseerd. Hier krijgen ze een goede prijs voor hun melk. Daarmee kunnen ze weer een dag eten kopen voor hun vaak grote gezinnen. Eén vrouw, Halima, vertelde me dat ze soms moet kiezen: eten kopen, of medicijnen voor een dochtertje met nierfalen. Dat vond ik echt schrijnend. Halima is dolblij als haar koe veel melk levert: dan kan ze eten én medicijnen kopen. In dat dorp leven gezinnen echt bij de dag, in huisjes van leem. Vaak hebben ze alleen brood en muntthee als avondeten.”

Mobiele kliniek

Via een mobiele kliniek biedt World Vision, een van de weinige ngo’s die nog actief zijn in Afghanistan, ook medische en psychologische hulp in de meest afgelegen gebieden. Daniel zag met eigen ogen hoe dat in z’n werk gaat. “Soms rijden ze wel twee uur door de bergen, om daarna ergens een kleine kliniek op te zetten. Bijvoorbeeld in een schooltje. Het gaat om een team van zeer toegewijde vrouwelijke artsen en een psychologe. Zij verlenen met name hulp aan vrouwen en kinderen, op plekken zonder enige andere vorm van gezondheidszorg.”

Waarom bestaat dit team volledig uit vrouwen?

“Omdat Afghaanse mannen hun echtgenotes en dochters anders niet naar zo’n kliniek laten gaan. Dat ligt in deze conservatieve cultuur zeer gevoelig. Met elk van deze vrouwen moet trouwens ook altijd een mannelijke begeleider meegaan. Die begeleiders koken bijvoorbeeld en verlenen gelukkig ook allerlei hand-en-spandiensten.”

Geen uitweg

Daniel werd met name geraakt door de woorden van de psychologe, vervolgt hij. “Ze vertelde me dat haar hart elke keer weer ‘vol raakte’ van alle ellende waarmee ze in die afgelegen gebieden werd geconfronteerd. Zij hielp onder anderen een vrouw die structureel mishandeld en gepest werd door haar schoonfamilie. En waarom? Omdat ze geen kinderen kon krijgen, terwijl dit medisch gezien aan haar man lag… Voor deze vrouw, die zelfs een suïcidepoging heeft gedaan, is er letterlijk geen uitweg.”

Dat vind ik ongelofelijk moedig van haar

Dat gesprek met die psychologe was voor haar een uitlaatklep?

“Precies. Deze psychologe gaf ook heel nadrukkelijk aan dat ze wilde dat vrouwen in Nederland achter deze Afghaanse vrouwen gaan staan. ‘Omdat’, zo zei ze, ‘wij óók in vrijheid willen leven.’ Door dit zo openlijk te zeggen, voor de camera, nam ze een risico. Dat wist ze. ‘Maar dat neem ik voor lief’, zei ze. Dat vind ik ongelofelijk moedig van haar.”

Wat een pijn moet jij elke dag voelen…

Wat heeft je tijdens deze reportagereis in positieve zin verrast?

“Vooral de veerkracht van vrouwen, zoals deze lerares en de psychologe. Ondanks enorme uitdagingen en obstakels gaan zij door met hun werk. Hun veerkracht en hun enorme drive om meisjes en vrouwen te helpen, vond ik indrukwekkend. Ik probeerde eventjes door de ogen van zo’n lerares naar de meisjes in haar klas te kijken, en dacht: tjonge, wat een pijn moet jij elke dag voelen… En dan tóch doorgaan.”

Wat zou jij zeggen tegen mensen die misschien nog twijfelen om een gift over te maken voor deze kerstcampagne?

“Iedere euro daar is gewoon keihard nodig, en wordt héél goed besteed. Deze campagne helpt meisjes en vrouwen in Afghanistan aan een betere toekomst. Jouw gift maakt écht verschil: je geeft ze nieuwe hoop.”

Help Afghaanse meisjes en vrouwen

Deze Kerst wil EO Metterdaad graag 1 miljoen euro ophalen voor kansarme meisjes, vrouwen en gezinnen in Afghanistan. Dit geld wordt gebruikt voor onderwijs, medische zorg en voedselzekerheid. Help je mee? Maak je kerstgift over naar NL88 INGB 0000 300 300 o.v.v. ‘Afghanistan’, of klik op onderstaande link. Hartelijk dank!
Metterdaad.nl/afghanistan