Gevallen vrouw, contemplatieve wijze of echtgenote van Jezus: wie was Maria Magdalena?
Wie was Maria Magdalena? De komende maanden kun je in Museum Catharijneconvent meer te weten komen over deze Bijbelse vrouw, over wie zoveel verschillende verhalen worden verteld en die ook vandaag nog kunstenaars inspireert.
Maria Magdalena speelt al jarenlang een rol in het leven van Catharijneconvent-conservator Lieke Wijnia. Ooit bezocht ze als scholier een tentoonstelling in Gent waar ze een schilderij zag van de Belgische kunstschilder Alfred Stevens. Ongelooflijk mooi, vond Wijnia het. Daarom kocht ze er een poster van die ze in haar kamer hing. Ze verdiepte zich in het schilderij, kwam erachter dat het de Bijbelse Maria Magdalena verbeeldde en raakte zo bekend met haar verhaal. Nu is het schilderij van Stevens een van de prominente kunstwerken in de tentoonstelling Maria Magdalena, de eerste expositie die Wijnia voor het Utrechtse Catharijneconvent samenstelde.
Topstuk uit Musée D’Orsay
Het Belgische schilderij is niet het enige topstuk dat de komende maanden te zien is in Utrecht. Uit de Londense National Gallery is er een Maria Magdalena-schilderij van Atelier van Meester van 1518 waarop ze te zien is met een zalfpot in haar handen. Die bevat de olie waarmee ze de voeten van Jezus zou hebben gezalfd. En voor het eerst kreeg Catharijneconvent ook een schilderij in bruikleen van het Parijse Musée D’Orsay: het is La Madeleine chez le Pharisien van Jean Béraud waar Maria Magdalena in een 19e-eeuwse Parijse setting wordt geplaatst. Het schilderij zorgde destijds voor veel ophef, niet in de laatste plaats omdat een bekende Parijse courtisane model stond voor Maria en Jezus de trekken vertoont van een bekende socialistische journalist.
Beeldvorming rond Maria Magdalena
Wijnia vertelt enthousiasmerend over Maria Magdalena. ‘Deze tentoonstelling zit in de lijn van de eerdere tentoonstellingen die we in Museum Catharijneconvent hebben gehad over Franciscus, Luther en Maria, prominente figuren binnen het christendom. Maria Magdalena is een rijk figuur. Ze wordt in de evangeliën genoemd met haar volledige naam en is aanwezig bij belangrijke sleutelmomenten in het leven van Jezus. Toch weten we niet zoveel van haar als persoon en in de loop van de tijd is er een levendige beeldvorming ontstaan. En die beeldvorming is een onderwerp dat deze tijd natuurlijk heel erg raakt.’
Maria Magdalena: bekeerde zondares?
Wat de tentoonstelling doet, is die beeldvorming omarmen, legt Wijnia uit. ‘We laten zien hoe paus Gregorius verschillende vrouwen uit de evangelie-beschrijvingen heeft samengevoegd. Hij heeft ervoor gezorgd dat Maria Magdalena werd vereenzelvigd met de bekeerde zondares, de prostituee die de voeten van Jezus overgoot met olie en droogde met haar haren. Daarnaast zie je nog een ander beeld terugkomen: Maria Magdalena die dezelfde zou zijn als Maria van Bethanië, een contemplatief, introspectief karakter. Daaruit komen dan weer de verhalen voort dat ze na de opstanding van Jezus kluizenaar zou zijn geworden.’
Als bezoeker maak je ook kennis met de Gulden legende, een verzameling van levensbeschrijvingen van heiligen uit de Middeleeuwen. Daarin wordt beschreven hoe Maria uiteindelijk in Frankrijk beland en daar de laatste jaren van haar leven doorbrengt in een grot in La Sainte Baume, die ook weer op veel kunstwerken te zien is. En over beeldvorming gesproken: ook de Da Vinci Code, de bestseller van Dan Brown waarin Maria wordt opgevoerd als echtgenote van Jezus, ontbreekt niet.
‘Maria Magdalena heeft door de eeuwen heen veel mensen en kunstenaars aangesproken. Ook nu nog, daarom zijn er behalve historische ook modernere verwijzingen uit de popcultuur te zien, zoals zangeressen Lady Gaga en FKA twigs die zich door haar hebben laten inspireren of een foto van Kim Kardashian als Maria Magdalena. Maar ook uit films als Jesus Christ Superstar en Mary Magdalene.’
Wie was Maria Magdalena echt?
Gevallen vrouw, contemplatieve wijze of echtgenote van Jezus: wie was Maria Magdalena nu echt? Op die vraag gaat de tentoonstelling in het Catharijneconvent geen eenduidig antwoord geven, maar aan de hand van vele bronnen en kunstwerken krijg je als bezoeker wel een completer beeld van deze fascinerende vrouw die door onder andere Thomas van Aquino al de ‘apostel der apostelen’ werd genoemd. ‘Uiteindelijk word je als bezoeker uitgedaagd om na te denken over het beeld van haar dat jou het meest aanspreekt. Wie denk jij dat Maria Magdalena is?’
De tentoonstelling Maria Magdalena in Museum Catharijneconvent in Utrecht is te zien van 25 juni 2021 tot 9 januari 2022. Voor tickets en informatie kun je terecht op de site van Museum Catharijneconvent. Ook leuk: speciaal voor jongeren in de middelbare schoolleeftijd is er een educatief programma rond de tentoonstelling over beeldvorming.
Meer weten over Maria Magdalena? Beluister dan podcast Scheppingsdrift waarin Lieke meer over haar vertelt.
Foto boven: Mary Magdalene Receives The Holy Spirit - David LaChapelle
Geschreven door
Marieta van Driel
