Moet je als christen links of rechts stemmen?

We mogen deze week weer stemmen! Naar alle waarschijnlijkheid zal de meerderheid van de kiezers voor de rechtse partijen gaan. Dat gaat bijna altijd zo in Nederland. De koek wordt dit jaar verdeeld tussen een heel aantal partijen, en die politieke versplintering geldt net zo goed voor christenen. Hier zie je het meest recente journalistieke onderzoek naar het stemgedrag van kerkgangers. Een uitschieter voor ChristenUnie, en de rest is overwegend rechts (maar de PVV en FvD zijn kleiner dan in de rest van het land). Maar wat is nou ook alweer rechts en links, en zegt het geloof er nog wat over?

Verschil links en rechts

De eenvoudigste manier om het verschil tussen politiek rechts en links uit te leggen is door te kijken naar de persoonlijke verantwoordelijkheid van ieder mens. Rechts legt daar een grotere nadruk op dan links. Als het gaat om vergroening dan zal een VVD’er zeggen: mensen kunnen zelf besluiten om minder vlees te eten, bedrijven kunnen zelf het initiatief nemen om hun productieproces te verduurzamen. GroenLinks legt het liever in de handen van de overheid. Belast vervuilers en leg ze verboden of wetten op, anders komt er niks van. Dit verschil in visie op eigen verantwoordelijkheid zie je terug op alle gebieden. Hoe benader je werkloze mensen, hoeveel eigen risico draagt een zieke, in hoeverre is een wetsovertreder toerekeningsvatbaar?

Wat zegt de Bijbelse Jozef?

Die toerekeningsvatbaarheid is een zware discussie die we hier niet gaan oplossen. De Bijbelse Jozef heeft er wel wat over te zeggen. Hij is in zijn jeugd door zijn bloedeigen broers als slaaf verkocht naar Egypte, en komt ze na jaren weer tegen. ‘Maak je geen zorgen,’ zegt hij, ‘Ik ben ten diepste niet door jullie naar Egypte gestuurd, maar door God.’ Zo ontslaat Jozef zijn broers van hun eigen verantwoordelijkheid door te zeggen dat het een daad van God was. Oftewel: hun daad was groter dan zijzelf. Hun haat en nijd waren sterker dan zij. Misschien was hun verraad zelfs begrijpelijk. Hun vader trok Jozef altijd voor, en erger nog, hij behandelde hun moeders minder goed omdat hij meer van Jozefs moeder hield. Bovendien was Jozef ook onuitstaanbaar, en de broers waren hongerig, moe en jong…

In een ander Bijbelgedeelte neemt Jozef een rechtser standpunt in. De broers voelen zich nog steeds bang en schuldig, en bieden aan om Jozefs slaaf te worden om terug te betalen wat ze hem hebben misdaan. En dan zegt Jozef: ‘Inderdaad, jullie hadden kwaad tegen mij in de zin, maar God heeft dat ten goede gekeerd’. Dit is een subtiel andere benadering, die meer ruimte laat voor de persoonlijke verantwoordelijkheid van al die nare broers. Zo zweven we met Jozef tussen links en rechts in, met de hamvraag: wie is nou eigenlijk de aanstichter van jouw daden? Ben je het zelf, is het God, zijn het de omstandigheden?

Wat zegt C.S. Lewis?

Toen ik de stemgerechtigde leeftijd bereikte las ik de klassieker Onversneden Christendom van C.S. Lewis. Ook hij spreekt in paradoxen over het thema. Qua economie zou een christelijke maatschappij links zijn, zegt hij, maar qua familiewaarden en burgerplichtgevoel juist ouderwets rechts. Iedereen zou er delen van waarderen, maar niemand zou het geheel 100% leuk vinden. Ergens anders gebruikt hij een andere tweeslag, een beetje die van de leeuw en het lam. Als christen moet je volgens Lewis ontzettend fel zijn voordat een zonde heeft plaatsgevonden, maar ook ontzettend mild als het kwaad al geschied is. Qua preventie kneiterrechts, maar qua maatregelen juist weer links.

Wat zegt Jezus?

Als groot voorbeeld kennen we immers Jezus. En zijn Bergrede windt er geen doekjes om: iedereen moet volmaakt zijn. Dat is de grootste individuele verantwoordelijkheid die er is. In veel van zijn toespraken hamert Jezus daarop, dat we ons allemaal moeten inspannen voor Gods koninkrijk. Om vervolgens een hoofdstukje verderop dikke vrienden te worden met precies die soorten mensen die niet voldoen aan zijn prediking. Omdat ze oneerlijk handelen, omdat ze steenrijk zijn, omdat ze niet trouw zijn aan hun partner, omdat ze aan heerszucht lijden. ‘Zie je wel, hij is links, want hij slaat onvoorwaardelijk zijn arm om zondaars heen’, zegt de een. ‘Nee, nee, hij is rechts, want na zijn ontmoeting met die mensen zegt hij duidelijk dat ze niet meer moeten zondigen’, zegt de ander.

Beide visies worstelen met elkaar in het hart van het christendom: genade en rechtvaardigheidsgevoel, purisme en mildheid, persoonlijke verantwoordelijkheid en collectief samenleven. Daarom geef ik vandaag maar geen bindend stemadvies ex cathedra. Jullie weten toch allang dat ik hartstikke links ben.

Wat ik wel als advies meegeef is dit.

- Als je rechts gaat stemmen, maak die eigen verantwoordelijkheid dan waar in je eigen leven. En zie om naar, geef om, en geef aan mensen die het niet lukt om hun zaakjes op orde te krijgen. Beschuldig ze niet.

- Als je links gaat stemmen, wees zelf dan net zo groen en sociaal als je je overheid graag zou zien. Vecht voor het maatschappelijke vangnet dat je vanuit de politiek geregeld wilt hebben, maar zet je net zo hard in voor de preventie. Het is immers beter dat er überhaupt niemand ten val komt.

Daar gaan we dan, op dit feest van de democratie. God zegene de greep, uw koninkrijk kome.