Na 30 jaar EO kiest Tijs voor het CDA: 'Durven doet wankelen'

“Ik ben hard aan het studeren op het partijprogramma”, grinnikt Tijs van den Brink als hij gaat zitten in een van de zitjes die verspreid door het EO-gebouw staan. “Want vanaf 29 oktober is dat wat ik moet vinden. Gelukkig ben ik nog niets tegengekomen waar ik het niet mee eens ben. Maar het is wel even wennen om me te voegen in de partijstandpunten. Als journalist ben ik gewend altijd te zeggen: maar zo kan het ook zijn. En die debatten zullen binnen de fractie gelukkig vast plaatsvinden, maar straks moet ik uiteindelijk gewoon naar de Kamer gaan en ergens voor of tegen stemmen.”

Bescheiden bijdrage

Visie spreekt hem ongeveer een maand voor de verkiezingen. Hij heeft zijn journalistieke bezigheden neergelegd en neemt alleen nog een paar Adieu God-afleveringen op. Dan is zijn journalistieke loopbaan afgelopen.

Bijna dertig jaar was hij één van de EO-gezichten. “Met hart en ziel”, zegt Tijs hartgrondig. Niet alleen omdat het werk zo mooi is. “Ik hoop dat ik wat bij heb gedragen aan Nederland. Dat klinkt misschien zwaar, maar daar deed ik het óók voor. Als luisteraars en kijkers er wijzer door zijn geworden, als ik een bescheiden bijdrage heb geleverd aan het maatschappelijk debat, als we af en toe mensen aan het denken hebben gezet, dan is dat heel fijn om te horen. Luister- en kijkcijfers kun je meten, maar belangrijker vind ik dat het waarde heeft wat ik doe. Goede journalistiek is belangrijk voor een gezonde samenleving.”

Hoe is het nu om in het vertrouwde EO-gebouw rond te lopen?

Tijs zwijgt even. “Ik had me voorgenomen eerlijk te zijn. Ik sta al een paar weken te wankelen op mijn benen.” Zoekend naar woorden: “Het is veel ingrijpender dan ik had verwacht om van de ene op de andere dag te stoppen met iets wat je zo lang hebt gedaan met zoveel inzet, passie en overtuiging. De eerste tijd nadat ik de keuze maakte, sliep ik slecht. Ik hield mezelf voor: je moet je identiteit niet in je werk zoeken, maar bij God. Kijk wat er nu gebeurt. Ik heb dan ook eerlijk aan God beleden dat het scheef was gegroeid, maar de onrust bleef.”

“Later zeiden mensen: je moet niet zo hard voor jezelf zijn. Het is logisch dat je bij zo’n grote stap even van de kaart bent. De weg omhoog is nu gelukkig ingezet. Met wat hulp. Daarbij hielp de wetenschap dat dit erbij hoort. Ik ben niet gek. De dokter vertelde me: hier moet je doorheen. Het is een rouwproces. Dus ik ben mezelf aan het hervinden.”

Was je verrast door je heftige reactie?

“Absoluut. Ik had met een hoop zaken rekening gehouden. Dat EO’ers boos zouden worden omdat ik voor het CDA had gekozen. Dat journalisten boos zouden worden omdat ik pardoes politicus word. Dat CDA’ers boos zouden worden omdat ik zo hoog op de lijst kwam. Maar dat is allemaal niet gebeurd. In plaats daarvan raakte ik mezelf kwijt, op een heel basaal niveau. Wie is Tijs als hij geen journalist is? Het antwoord op die vraag was er niet één, twee, drie.”
Met tranen in de ogen: “Ik ben nog steeds een geliefd kind van God. En een ontzettend geliefde man van mijn vrouw en vader van mijn kinderen. Die twee dingen staan, maar een derde – groot – element is weggevallen. Daar komt de politiek voor terug, maar nu is dat een gat. En dat is eng.”

• Tijs neemt afscheid: van deadline naar debat

  Tijs neemt afscheid: van deadline naar debat

Hij citeert een filmpje van Stine Jensen, waarin de Deense filosoof Søren Kierkegaard zegt: ‘Durven is je evenwicht verliezen.’ “Dat raakt me enorm, want zo ervaar ik het. Ik ben mijn evenwicht verloren, omdat ik iets nieuws durf. Het is een waagstuk. En nu ben ik mijn evenwicht aan het hervinden. Terwijl ik het rationeel uitstekend kan beargumenteren.”

Hinderlijke onderbreking

In 1996 stapte Tijs over van de Haagse redactie van het Friesch Dagblad naar de EO. “Ik woonde in Gouda en sprak nooit iemand die mijn stukjes las, want die woonden in Friesland. Dat vond ik irritant. Dus toen ik werd gevraagd om voor de EO te werken, wilde ik dat wel. Dan kreeg ik in ieder geval reactie op wat ik deed.”

Hij trof de EO in een overgangstijd. “Van activistische journalistiek naar gewone journalistiek”, omschrijft hij het. “Ik wilde RPF-politici net zo stevig bevragen als D66-politici. Dat was in het begin nog wel eens spannend, dan hing de zweem van nestbevuiling om kritische vragen naar een christen. Maar ik vond het belangrijk. Want ik sprak namens de toen zeshonderdduizend leden van de EO. Ik zat er niet om hen te plezieren, maar om namens hen mee te doen aan het maatschappelijk debat. Daarom wilde ik André Rouvoet net zo kritisch bevragen als Gerrit Zalm.”

Soms vraag ik me af of ik niet té soft ben geworden

Aan het begin werd die kritische houding hem wel eens verweten. Klaas de Vries, toenmalig kamerlid van de PvdA, schreef na een interview: “Ik was te gast bij Tijs van den Brink. Die ervoer mijn antwoorden als een hinderlijke onderbreking van zijn vragen.”
Tijs: “Dat ben ik nooit vergeten, want hij had gelijk. Ik had me zo goed voorbereid dat ik vergat te luisteren. Dat had een veel opener en spannender gesprek opgeleverd. In de loop van de jaren ben ik, denk ik, wat minder scherp geworden. Soms vraag ik me af of ik niet té soft ben geworden. Ik denk niet dat de Tijs van den Brink van rond de eeuwwisseling Adieu God? had kunnen maken.”

Nieuws onder de zon

In 2014 begon Tijs met zijn column in Visie. Die eerste column was, verrassend genoeg, een voorzichtige ode aan nieuwsmijders. “De vakantie was vast vrolijker geweest zonder de berichten over de Oekraïne, MH17, Gaza, Irak en Syrië,” schreef hij. Tijs leest ‘m – zelf verrast – nog eens. “Bizar! Die had ik vandaag weer kunnen schrijven”, reageert hij. “Er is weinig nieuws onder de zon.”

Bij het doorlezen van de columns viel op hoe vaak je de nuance zoekt. Ze druipen van de ‘enerzijds-anderzijds’. Heb jij wel genoeg meningen voor de politiek?

“Die vraag heb ik ook aan mezelf gesteld.” Lachend: “Maar ik troostte me met de gedachte dat het me jarenlang lukte op donderdagochtend een mening te formuleren voor mijn Visie-column, en nu zeg jij dat die zo genuanceerd was. Gelukkig ga ik voor een genuanceerde partij de kamer in. En daarbij zal ik standpunten moeten innemen, maar ook het compromis moeten opzoeken.”

Ik wil niet aan de zijlijn staan, ik wil meebouwen

Een ander terugkerend onderwerp, en iets wat je ook wel verweten is, is jouw vertrouwen in de politiek. Juist ook tijdens de coronatijd pleitte je daar keer op keer voor. Ga je niet veel te naïef naar Den Haag?

“Julia Wouters, van podcast De Spindoctors, zegt regelmatig: ‘Tijs, jij bent te naïef.’ Maar er is geen alternatief. Als we ophouden met het vertrouwen van dit politieke systeem, houden we wantrouwen over. Dat leidt tot vechten. En die kant lijkt me een veel minder prettige, zelfs schadelijkere richting dan wat we nu hebben. Dus natuurlijk kan het beter, natuurlijk maken politici fouten, maar ik blijf kiezen voor vertrouwen. Soms tegen beter weten in.”

Je hebt als journalist ruim drie decennia de kans gehad Den Haag in de gaten te houden. En dan tóch wil je zelf de politiek in.

“Sterker nog: ik wil júist de politiek in. En juist nu. Want wat we het afgelopen jaar hebben meegemaakt, heb ik in al die jaren niet eerder gezien. Het amateurisme, het egoïsme, het slecht voorbereide. We zagen Wilders, die 37 zetels heeft gehaald, ministers mag leveren en mag uitvoeren waarvoor hij jaren heeft geknokt, om er vervolgens de stekker uit te trekken. Hij bouwde niet op, hij brak af. Terwijl we juist bouwers nodig hebben. Dat is ook de reden dat ik me bij het CDA aansluit; het is een partij die constructief is en niet met alle winden meewaait. En het feit dat ik daar op een verkiesbare plaats kan komen, speelt natuurlijk ook een rol. Want ik wil niet aan de zijlijn staan. Ik wil meebouwen.”

• Henri Bontenbal (CDA): ‘Lees Johannes 8 voordat je iemand cancelt'

  Henri Bontenbal (CDA): ‘Lees Johannes 8 voordat je iemand cancelt'

Ook als je daarvoor de EO moet achterlaten.

“Zoals ik al zei: ik heb me regelmatig afgevraagd wat ik mezelf aandeed. Niet alleen vanwege de functie, zeker ook vanwege de mensen. Ik ben ontzettend gaan houden van de mensen op de vloer. De Dit is de dag-redactie is – oprecht – de leukste redactie die er is. En de EO is een prachtbedrijf, een oase in Hilversum. Dat was het in elk geval voor mij. Het kan er in de media keihard aan toegaan. We hebben allemaal het rapport Van Rijn (over misstanden in de omroepwereld, red.) gelezen. Ook daaruit bleek dat de EO een positieve uitzondering is.”

Moest jij zelf niet ook zo hard zijn, als prominent journalist in Hilversum?

“Nou, ik denk dat wij – en dan praat ik ook voor de redacties waar ik bij hoorde – ons doorgaans netjes gedragen hebben. Ik verbaasde me soms over de cultuur in Hilversum. De drive die sommige collega’s van andere omroepen hebben, die oprecht kwaad konden worden over een gast die ook bij een ander programma zat, heb ik nooit gehad. Overigens geldt dat natuurlijk net zo goed voor Den Haag. Opnieuw wil ik daar open en netjes instaan: hard werken, goed m’n best doen, maar niet ten koste van alles. Fatsoenlijk blijven. Het scheelt misschien dat ik nu 55 jaar ben. Ik ben wat stabieler geworden als toen ik een jonge journalist was en ik laat me niet meer zo makkelijk meeslepen. Dat hoop ik althans.”

De politiek kan een baan zijn die je volledig in beslag neemt…

“Daar komen we weer terug op mijn identiteit. Ik heb moeten leren dat grenzeloosheid je geen betere journalist maakt. Ik weet nog dat ik op zaterdagavond een zaalvoetbaltoernooi had. Om 21.00 uur wilde ik weg, omdat ik maandagochtend een interview had en niet op zondag werkte. Daar ben ik niet meer zo dogmatisch in als toen, maar ik streef er nog steeds naar.

Een meevoetballende wethouder zei destijds: ‘Wil je hier onmiddellijk mee ophouden? Dit heb jij niet nodig. Ook als je niet voorbereid bent, kun jij maandag een uitstekend interview voeren.’ Ik vond dat ingewikkeld, maar later ontdekte ik dat hij natuurlijk gelijk heeft. Dus ik wil ook als politicus dagelijks mijn vrouw zien. En ik ga geen tachtig uur per week werken. Ik vertik het.”

Wat maakte jouw werk als journalist leuk?

“Mooie interviews. Eigenlijk is interviewen na eten en vrijen het leukste wat er bestaat. Tijdens een goed gesprek voel ik dat er iets gebeurt, en daar word ik heel gelukkig van. Het gesprek met Antoine Bodar voor Adieu God? was zo’n moment waarop ik ervoer dat ik een snaar raakte. Hij vertelde me heel persoonlijke dingen. Het gesprek had diepte en er zat niets tussen mij en hem in; Bodar voelde zich helemaal vrij om te spreken. Al had ik dat niet direct door. Ik belde mijn eindredacteur Pieter van Langeveld na afloop en zei: “Of het goed is, weet ik niet, maar Bodar heeft twee keer gehuild en na afloop was hij boos.” Dat was dus een heel gemixt gevoel. Maar ook Bodar liet later weten dat hij het een prachtig gesprek vond.”

Je kunt de democratie maar één keer slopen

Nogmaals: dat laat je nu achter.

“Ja, maar ik ben niet geschapen om het leuk te hebben. Wij zijn geschapen om de boel een beetje beter te maken, samen. Om het uit te houden voor en met elkaar. Dat heb ik geprobeerd te doen als journalist, maar daar is het parlement ook superbelangrijk voor. Dus als ik dan met mijn talenten en ervaring daar iets in kan betekenen, vind ik dat de moeite waard. En het wordt hard werken, er komen zure columns, er zullen dagen zijn dat ik van voren niet weet dat ik van achteren leef. Maar ik hoop dat ik over vijf, zes, tien jaar kan zeggen: we hebben met elkaar geknokt en de democratie in leven gehouden. We zijn er zo aan gewend dat we in een democratie leven, maar je kunt hem maar één keer slopen. Dan ben je ‘m kwijt. Dat moeten we écht voorkomen.”

Je had ook te maken met een stevige achterban: honderdduizenden leden, tienduizenden Visie-abonnees. Hield jij rekening met al die mensen in je columns?

“Ik denk niet dat ik veel meningen voor me gehouden heb. Ooit, toen Andries aangaf niet meer in een zesdaagse schepping te geloven, heb ik intern geroepen dat ik dat dan wel wilde geloven. Omdat ik vind dat de hele achterban zich gerepresenteerd moet weten bij de EO.”

Je kreeg ooit reacties op een column over Opwekkingsliederen.

“Ik zei dat die liederen soms te ik-gericht zijn, en te veel op het gevoel inspelen. Dat zei Bontenbal laatst trouwens ook in een interview, om maar een naam te noemen. Ik dacht dat met name mannen het wel met me eens zouden zijn. Maar mensen waren er verdrietig over. Al moet ik opnieuw eerlijk zijn: in de week voordat naar buiten zou komen dat ik de politiek inging, werd ik tijdens een kerkdienst ontzettend getroost door het Opwekkingslied ‘De goedheid van God’. Daar komt de zin ‘Al heel mijn leven bent U trouw, Heer’ in voor.” Tijs valt weer even stil, zijn ogen worden vochtig. “Nou, dat klopt dus. Ik zat vol onrust en vragen. Maar net voordat we naar buiten gingen, zongen we dit. Heel diep besefte ik: dit is helemaal waar.”

Het hoort erbij

Een paar dagen voor de verkiezingen belt Visie nog even met Tijs. Hij klinkt monter. “Het gaat een stuk beter, ik heb mijn evenwicht hervonden. Je zo voelen hoort er achteraf gewoon bij, als je zo’n grote stap maakt. Die gedachte heeft me geholpen. Gelukkig mocht ik de afgelopen tijd nog bij de EO komen en goed afscheid nemen. Ik ben klaar om in Den Haag te beginnen. Zin in!”