Wat is NPO-jour­na­lis­tiek?

Interessant stuk, hoor, het onderzoek van de Ombudsman van de Nederlandse Publieke Omroep! Zij (de Ombudsman is een vrouw, Margo Smit) schreef het stuk naar aanleiding van klachten over uitzendingen van de nieuwe omroep Ongehoord Nederland (ON). De conclusie luidt dat ON de journalistieke code van de NPO op diverse punten heeft geschonden. Zo heeft ON bijgedragen aan het verspreiden van onjuiste informatie en presentatoren van de omroep hebben te weinig doorgevraagd.

Dat een journalist bij de NPO niet mag bijdragen aan het verspreiden van onjuiste informatie, lijkt me belangrijk en evident. Niet dat dit altijd simpel is trouwens. Vaak is er best een discussie te voeren over wat onjuiste informatie is. En zeker in live-uitzendingen kun je niet alles checken of weten. Maar het is onderdeel van ons vak om daar zo goed mogelijk op voorbereid te zijn.

Spannender wordt het stuk van de Ombudsman als het gaat om doorvragen. Expliciet zegt de Ombudsman een paar keer: een journalist is nooit een doorgeefluik, een journalist moet doorvragen. Persoonlijk ben ik het daar zeer mee eens: ik houd niet van interviews waarin geen tegenwicht wordt geboden aan dat wat een gast zegt. Ik verlies doorgaans m’n concentratie, ik val in slaap, ik haak af.

Maar de eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat dit criterium nieuw is. In de journalistieke code van de NPO, waar de Ombudsman zich op baseert, komen de woorden ‘doorvragen’ en ‘doorgeefluik’ niet voor. Er is in de geschiedenis van de NPO ook nog nooit een sanctie opgelegd omdat een journalist niet had doorgevraagd. Laten we eerlijk zijn: als er voor alle keren dat er niet werd doorgevraagd een boete zou worden opgelegd, wordt dat een peperdure operatie.

Ik denk eerlijk gezegd ook dat het een onmogelijk criterium is: wanneer vraagt iemand genoeg door? Is dat bij één, twee of drie ‘doorvragen’? Daar ga je nooit uitkomen. Vaak is het ook een kwestie van smaak. Het lijkt me dan ook niet aan de Ombudsman, maar aan de hoofd- en eindredacteuren van programma’s om te bepalen of een presentator vakbekwaam is.

Dat de Ombudsman een omroep berispt vanwege het verspreiden van desinformatie vind ik terecht. Dat kan namelijk gevaarlijk zijn, zeker als dit structureel gebeurt. Maar niet doorvragen lijkt me van een andere orde. Laten we dat gewoon matige journalistiek noemen. Zolang er geen feitelijke onjuistheden worden verspreid is matige journalistiek mega-irritant, maar niet gevaarlijk.