Wat weten we van de hemel?

‘Oma is overleden, feest in de hemel’, schreef mijn zusje vorig jaar op Facebook. Oma werd 101 jaar, een gezegende leeftijd. Maar dat zinnetje bleef bij me hangen. Hoezo is het nu feest in de hemel, dacht ik. Het viel me op hoeveel mensen zoete teksten spreken als iemand overleden is. Je leest het ook wel in rouwadvertenties: ‘Fijn dat papa en mama nu weer samen koffie-drinken’ of ‘Opa lacht naar ons vanuit de wolken’.

Ik besloot er een boek over te schrijven en daarvoor in gesprek te gaan met mensen die over het leven na de dood hebben nagedacht. Sommigen zijn er als theoloog mee bezig, anderen omdat door ziekte hun tijd op aarde naar verwachting nog relatief kort is. Ik ging bijvoorbeeld langs bij zangeres Kinga Bán, theoloog Willem Ouweneel, cultuurtheoloog Frank Bosman en dominee Paul Visser. Het werd een soort pelgrimstocht. Met elke stap die ik zette, veranderde mijn perspectief op de hemel. Drie voorproefjes.

We gaan niet naar de hemel

De eerste klinkt meteen vrij revolutionair: niet naar de hemel? “In het Oude Testament lees je nóóit de suggestie dat gelovigen na hun sterven naar de hemel gaan. De hemel is de woonplaats van God,” zegt prof. dr. Willem Ouweneel. “Ik zou zelf voor de periode na ons overlijden en tot de wederkomst van Christus niet spreken over de hemel. De gelovigen zijn na hun sterven bij Christus. In ons taalgebruik is het spreken over hemel of hel natuurlijk wel gangbaar en dat vind ik ook niet erg. Maar het is beter om na iemands sterven te zeggen: hij is bij Christus. Het een tussentoestand, een overgang: de zonden zijn er niet meer en de kwalen van het lichaam niet, maar het is nog onvolkomen. Ook zij wachten nog op de dag dat Christus terugkomt. In Hebreeën 10 zegt Jezus zelf ook dat Hij daarop wacht. Net zoals de gelovigen in het hiernamaals. Bij een begrafenis kun je dan ook goed zeggen: zij daar en wij hier wachten op de komst van Christus.”

Verbeelding is belangrijk

Is het erg als mensen hun fantasie de vrije loop laten over wat er na dit leven gebeurt? David Onnekink en Martine Veldhuizen verloren babydochter Hannah. Als ze nu aan haar denken, zien ze een mooi weiland met veel bloemen voor zich. David: “Niemand weet precies hoe het in de hemel is, maar verbeelding is belangrijk. Het helpt om nare dingen achter ons te laten en ons te realiseren dat Hannah het nu goed heeft. Ik begrijp heel goed dat het verbeelding is, maar het geeft me rust.”

Het is eigenlijk logisch dat we ons een voorstelling maken van hemel en hel, juist omdát we er zo weinig over weten. Cultuurtheoloog Frank Bosman: “Ook in kunst en films zie je dat we ons menselijke voorstellingen maken van wat ons wacht, maar je kúnt ook niet anders. Zelfs de door God geïnspireerde Bijbelschrijvers vertellen in beelden die zij voorhanden hebben. Je kunt niet anders over het goddelijke praten dan met menselijke woorden. Dat is niet erg, zolang je je er maar bewust van bent dat dit feilbaar is. Als je dat vergeet, ga je je eigen voorstelling verheerlijken en met God vereenzelvigen.”

De hemel is heel dichtbij

Toen ik een peuter was, overleed mijn opa Van der Straten. Ik zag een grote ladder voor me, die in zijn straat stond en waarlangs hij naar boven klom. Zoals in Jakobs droom, waarin engelen vanuit de hemel afdaalden. Inmiddels realiseer ik me dat de hemel waarschijnlijk geen fysieke plaats ergens in de wolken is. Maar wat en waar is het dan?

De hemel kan zich hier openen, waar we nu zitten. 

Ds. Paul Visser: “Met de laatste adem die ik hier uitblaas, adem ik door in de aanwezigheid van God. Die aanwezigheid is niet ver weg. Ik hoef geen enorme reis te maken. De hemel kan zich hier openen, waar we nu zitten. Het is een andere dimensie, zoals Jezus tijdens Zijn laatste dagen op aarde ook heen en weer kon bewegen tussen de hemelse dimensie en de aarde. Hij liep niet door een deur, maar verscheen bij Zijn discipelen terwijl de deuren gesloten waren. Hij komt vanuit die andere dimensie onze werkelijkheid binnen. Met ons sterven zal het ook in een oogwenk gaan: je sluit je ogen en je staat weer op. Je sluit ze hier en slaat ze weer op in Gods heerlijkheid, zó dichtbij is het.”

Zangeres Kinga Bán herkent de uitleg van de predikant. “Het is geen reis door ruimte en tijden, maar gewoon waar je bent. Je wordt wakker in een nieuwe dimensie. Jezus zei niet voor niets tegen de mensen die treurden omdat het dochtertje van Jaïrus dood was: ‘Ze is niet dood, maar ze slaapt.’ Toen Jezus het zei, haalde ze weer nieuwe adem. Zo gaat het misschien ook wel als we sterven. Dat we aan deze kant onze ogen sluiten en dat Jezus aan de andere kant tegen ons zegt: ‘Je slaapt, word wakker, sta op.’ En dan halen we nieuwe adem.”