Hoe ga je om met mensen met dementie in je kerk?

Als geestelijk verzorger in een verpleeghuis heeft Annemarie veel te maken met mensen met dementie. Wanneer zij als predikant voorgaat in kerken is dat regelmatig een onderwerp van gesprek. “Mensen vragen wat voor werk ik doe en ik ben dan op mijn beurt benieuwd hoe ze in die gemeente omgaan met mensen met dementie. Die gesprekken brengen vaak een soort verlegenheid met zich mee.”

Omgang met dementie in de kerk

Regelmatig krijgt Annemarie te horen dat gemeenteleden eigenlijk niet weten of er mensen met dementie hun kerkdiensten bezoeken. “Dan keek ik eens om mij heen, zag ik allemaal grijze hoofden, en dacht ik: de kans dat hier mensen met dementie zitten lijkt mij vrij groot.” Als mensen al op de hoogte zijn van kerkgangers met dementie, weten ze vaak niet hoe zij hiermee moeten omgaan, merkt Annemarie. “Als professional in de verpleeghuiszorg, maar ook als gelovig kerklid maakt mij dat verdrietig. De kerk laat hier veel moois liggen.”

Een kerkbezoek kan veel betekenen voor mensen met dementie, vertelt Annemarie. “Mensen die christelijk zijn opgevoed vinden daarin meestal een soort vertrouwdheid. Ook als zij niet per se iets met het christelijk geloof hebben, vinden zij het vaak fijn om in de rustige sfeer van een kerkdienst te zijn. Ze krijgen er veel van mee, al is dat niet altijd inhoudelijk.”

Een kerkbezoek kan veel betekenen voor mensen met dementie

Eerder noemde ze het al: in veel kerken heerst een verlegenheid als het gaat om mensen met dementie. “Om een simpel voorbeeld te geven: als een kind tijdens de preek naar het toilet gaat, heeft niemand het erover. Zodra een volwassene tijdens de preek opstaat om naar het toilet te gaan, en daar misschien wat woorden aan besteedt als ‘even plassen, hoor’, dan zie je de halve gemeente ongemakkelijk schuifelen. Waarom vinden wij dat van een kind niet erg, maar van iemand met dementie wel?”

Mensen met dementie bezoeken

Iets dat mensen ervan kan weerhouden om bekenden met dementie te bezoeken, is dat gesprekken vaak moeizamer gaan verlopen. Wil jij langsgaan bij een gemeentelid met dementie? In haar boeken deelt Annemarie praktische tips. Ze noemt een aantal voorbeelden: “Het begint al bij de voordeur. Het kan zijn dat je bij iemand aanbelt en dat diegene geen idee heeft dat jullie een afspraak hadden. Dan moet je je verwachting van hoe een normaal gesprek verloopt bijstellen.” Ook raadt ze aan om je erop voor te bereiden dat iemand misschien veel zal herhalen. “Zeg dan niet: ‘Dat heb je net al verteld’, maar reageer opnieuw zoals je dat net ook deed.”

Verder geeft Annemarie de basisregel om geen beroep te doen op iemands actieve kennis. “Als je iemand de dag ervoor in de kerk hebt gezien, kun je beter niet vragen wat diegene van de preek vond. Iemand met dementie weet misschien helemaal niet meer dat hij gisteren in de kerk is geweest, laat staan wat er tijdens de preek verteld werd. Je kunt wel zeggen: ‘Wat fijn om je pas in de kerk gezien te hebben.’ Iemand die regelmatig naar de kerk gaat, weet dat dat kan kloppen. Stel dus niet een soort testvraag, maar kijk in alle openheid waarover iemand met jou in gesprek wil gaan.”

Opbouw van de dienst

Ook in de kerkdienst kun je door een paar eenvoudige aanpassingen rekening houden met mensen met dementie. “Ik ben er groot voorstander van dat de opbouw van de dienst zoveel mogelijk hetzelfde is. Wat voorgangers ook kunnen doen, is aankondigen wat ze gaan doen, welk lied er wordt gezongen en op welke pagina dat staat.”

Ik ben er groot voorstander van dat de opbouw van de dienst zoveel mogelijk hetzelfde is

Daarnaast raadt Annemarie aan om af en toe een ouder lied te zingen. “De liederen die nu gezongen worden, zijn vaak niet de liederen waarmee de oudere generatie is opgegroeid. Dat is best lastig als je dementie krijgt. Als je ervoor kiest om iedere dienst één lied te zingen dat de oudere generatie vroeger uit hun hoofd heeft moeten leren, kunnen zij vanuit hun hart meezingen. Dat zijn kleine dingen die wel van belang zijn.”

Mantelzorgers ondersteunen

Het is ook belangrijk om mantelzorgers van mensen met dementie niet uit het oog te verliezen. “Dat begint al heel eenvoudig met vragen hoe het met hen gaat. Bij dementie kan de intensiteit van de zorg behoorlijk zijn. Ze zorgen vaak 24 uur per dag voor iemand. Wat je als kerk kunt doen is dus vragen hoe het met iemand gaat en wat je voor diegene kunt doen.”

Annemarie noemt een voorbeeld uit een gemeente in haar omgeving. “Er was daar een ouder echtpaar, waarvan de vrouw dementie had. Zij wilde op een gegeven moment niet meer mee naar de kerkdienst, maar haar man wilde dat nog wel. Dat was voor hem ook belangrijk om de zorg voor zijn vrouw te kunnen volhouden. Toen is er iedere week iemand uit de kerk bij haar langsgegaan, zodat hij naar de dienst kon.”

Zegen

Omgaan met mensen met dementie hoeft niet alleen maar geven te zijn, benadrukt Annemarie. “Wij hebben soms het idee dat we mensen alleen nog maar moeten helpen wanneer zij dementie krijgen, en niets terug kunnen verwachten. Soms hoor ik letterlijk: ‘Daar komt niets meer uit.’ Dat is niet waar. Als je iemand leert kennen en moeite doet om contact te bewaren, dan kan iemand met dementie ook voor jou en voor de gemeenschap een zegen zijn.”

Meer lezen over dit thema? Annemarie schreef de boeken Pastoraat en dementie en De dementie-vriendelijke kerk.

Je ouders in huis nemen? Petra’s moeder en demente vader wonen in haar achtertuin

Lees ook over:

Je ouders in huis nemen? Petra’s moeder en demente vader wonen in haar achtertuin